Bireysel Özgürlükten Rasyonelleşmeye: Georg Simmel ve Paranın Felsefesi

Abstract

Georg Simmel’in hem ilgilendiği toplumsal konular, hem de bu konulara yaklaşımı itibariyle kendine özgü bir sosyolog olduğu söylenebilir. Modern sosyolojinin kurucuları arasında yer almasına rağmen, yaklaşımının anlaşılması ve bu yaklaşıma dayalı sosyolojik çalışmaların başlaması nispeten geç dönemlerde gerçekleşmiştir. Genel olarak ele alındığında, Simmel toplumu anlamaya ve açıklamaya çalışırken evrensel kanunlar arayışında olmamış, toplum incelemesini daha ziyade mikro düzeyde ele almış, insanlığın değişimini bir meta analiz düzleminde açıklamak yerine bu değişimi örneğin bir nesne üzerinden analiz etmiştir. Simmel’in Paranın Felsefesi adlı eseri de bu yaklaşımına iyi bir örnektir, çünkü burada kendisi bir nesne üzerinden kendi ifadesiyle “zihinsel dünyamızın dönüşümünü” okumakta, paranın insanoğlunun hayatına bir “ödeme aracının” girmesiyle yaşanan toplumsal değişimleri tartışmaktadır. Simmel bir iktisat teorisi ortaya koyma çabasına girmeden mülkiyet, piyasa, sözleşme, girişim ve elbette para gibi konuları tartışmış, Carl Menger gibi isimlerden de etkilenerek değer oluşumunun toplumsal boyutuna değinmiştir. Bu çalışmada Simmel’in toplumsalı okumak ve dönüşümü anlamak için parayı kurgulayış biçimine odaklanılmış ve özellikle paranın gelişiminin bireyin özgürlüğü, nesnelleşme, farklılaşma ve rasyonelleşme üzerindeki etkilerinin bugün dahi geçerli olduğu kendisinden sonraki sosyal bilimcilere yol gösterdiği vurgulanmıştır.