On an Armenian-Scandinavian mythological parallel

Abstract

Ըստ շվեդ առասպելաբան Սթիգ Վիքանդերի՝ զոհաբերված հորթի ոսկորից խաղողի վազի առաջանալու մասին հայկական ավանդազրույցը զուգահեռ ունի սկանդինավյան բանահյուսության հետ։ Ավանդազրույցը կապվում է Նոյ նահապետի (տարբերակ՝ Աբրահամի) հետ։ Եվ քանի որ հայերեն «որթ» և «հորթ» բառերը համարվում են առաջինը երկրորդից ծագած և հոմանիշ, առաջին անգամ փորձ է կատարվում դրանց նմանությունը կապել տվյալ ավանդազրույցի հետ։ Որպես լրացուցիչ ապացույց բերվում է այն փաստը, որ ոչ պատահականորեն հնչյունային և իմաստային նույն զուգահեռներն առկա են նաև ռոմանական որոշ լեզուներում։ Վիքանդերը չի մատնանշել, թե որն է հայկական ավանդազրույցի հետ սկանդինավյան առասպելաբանության զուգահեռը։ Նա նկատի է ունեցել այծերի ոսկորներից կենդանիների վերածնման առասպելը, որն առկա է XIII դ. իսլանդացի գրող Սնորրի Սթուրլուսոնի «Փոքր Էդդա» վիպասքում, մասամբ նաև՝ «Ավագ Էդդա» էպոսում։ Հաշվի առնելով հայերի և սկանդինավցիների միջև հնագույն առնչությունները՝ բացառված չէ, որ կենդանու ոսկորներից նոր կյանքի առաջացման դրվագը սկանդինավցիները փոխառած լինեն հայերից։ Согласно шведскому мифологу Стигу Викандеру армянская легенда о рождении виноградной лозы из телячьей кости имеет параллель в скандинавском фольклоре. Легенда связана с патриархом Ноем (Абраамом). И поскольку армянское слово ort‘ (лоза) считается происходящим от слова hort‘ (теленок), и они являются синонимами, впервые предпринята попытка связать это сходство с данной легендой. Дополнительным доказательством является тот факт, что не случайно такое же сходство в звучании и значении обнаруживается и в некоторых романских языках. Викандер не упоминает, какая из скандинавских легенд имеет сходство с армянской. Он имел в виду легенду о возрождении коз из костей. Источник этой легенды – «Младшая Эдда» исландского скальда Снорри Стурлусона, написанная в XIII веке, частично – «Большая Эдда». Принимая во внимание древние отношения между армянами и скандинавами, не исключено, что скандинавы заимствовали у армян эпизод рождения новой жизни из костей животного.