Konsumpcyjna absolutyzacja wolności

Abstract

Wolność jako wartość, jako wartość moralną, można byłoby obrazowo przyrównać, chociaż nie jest to nazbyt wyszukana metafora, we współczesnym świecie demokratycznym, ergo świecie konsumpcji, do powietrza czy wody. Tak jak powietrze i woda są absolutnie niezbędne do biologicznego istnienia człowieka, tak wolność jest potrzebna do jego sprawnego funkcjonowania, ale w wymiarze duchowym. Tak jak powietrze i woda, gdy jest ich pod dostatkiem, pozostają „niezauważone”, tak również dzieje się z wolnością, gdy nie jest przez nikogo i przez nic ograniczana. Czy w świecie konsumpcji nie tylko pojmowanie, ale głównie realizowanie wolności jest czymś szczególnym w porównaniu z okresem przednowoczesnym i nowoczesnym? Intuicyjnie rzecz ujmując, należałoby odpowiedzieć, że tak, ale czy istotnie tak się dzieje? Zwykło się uważać, iż społeczeństwo świata konsumpcji jest wolne, tzn. że poszczególne jednostki są zasadniczo w swoich najważniejszych wyborach życiowych niezdeterminowane. Czy mamy tutaj do czynienia ze stanem faktycznym, czy też tylko ze swoistym złudzeniem, okaże się w trakcie dalszej analizy. Chcąc dookreślić, a tym samym zawęzić obszar zainteresowania, przyjmuję w ślad za Zygmuntem Baumanem, że „wolność jednostki nie jest uniwersalnym stanem człowieczeństwa, lecz tworem historycznym i społecznym”. Świat konsumpcji pojmowany jako pewien twór historyczno-społeczny nie jest czymś, co jest dane raz na zawsze, ale podlega procesowi nieustannej ewolucji, a wolność stanowiąca przedmiot mojego zainteresowania