İNGİLİZ BELGELERİNE GÖRE STEPHEN CAVE’İN MISIR ÖZEL MİSYONU: MISIR MALİYESİNİN İFLASI

Abstract

Hidiv İsmail Paşa Mısır maliyesini batılı usulde düzenlemek amacıyla Kasım 1875’te İngiltere’den iki uzman talep etti. İngiltere bu talebi Mısır’daki nüfuzunu arttırmak ve gelecekteki konumunu güçlendirmek için fırsat olarak değerlendirdi. İngiltere bazı gerekçelerle talep edilen memurların seçilmesi, görev ve yetkilerinin belirlenmesi amacıyla Mısır’a ilk olarak Stephan Cave başkanlığında özel bir misyon gönderdi. Ancak Cave’in birincil amacı memurların belirlenmesinde Hidiv ile görüşmek değil İngiltere için oldukça önemli olan bu ülke hakkında iktisadi ve siyasi her türlü istihbaratı toplamaktı. Cave’in Mısır’a gönderilişi aslına bakılırsa bir soruşturma ve bilgi toplama misyonuydu. Cave’in maliyeye ilişkin hazırladığı rapor neticesinde Mısır’ın tüm borçları ilk defa gün yüzüne çıkmış oldu. İngiliz Hükümet’i raporu 3 Nisan 1876’da kamuoyuyla paylaşmış ve sadece birkaç gün sonra Hidiv temerrüde düştüğünü ilan etmiştir. Kamuoyunda, büyük devletlerin desteği olmadan Mısır maliyesinin kurtarılamayacağına dair bir kanaat oluşmuş, çıkarlarının tehlikeye girdiğini gören tahvil sahiplerinin baskısıyla büyük devletler Mısır maliyesi üzerinde uluslararası bir idare kurmuşlardır. Bu çalışma, başta İngiliz Ulusal Arşivi’nde Foreign Office kayıtları içerisindeki Confidential Egypt and Sudan, Mr. Cave's Special Mission to Egypt yazışmalarının bulunduğu FO 407/7 kataloğundaki belgeler ışığında hazırlanarak, Cave’in misyonunun Mısır ve Hidiv üzerindeki etkisi ve İngiltere’nin gelecekteki işgaline nasıl bir zemin hazırladığı değerlendirilmeye çalışılmıştır.