Tasavvuf Tarihinde Hz. Fâtıma’nın İsmini Taşıyan Bazı Velîler ve Karakteristik Vasıfları

Abstract

Hz. Fâtıma, Hz. Peygamber’in kızı ve örnek bir kadın velî olması itibariyle tasavvuf tarihinde önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada tasavvuf tarihinde Hz. Fâtıma’dan Fâtıma Bacı’ya kadar geçen dönemde kaynaklarda yer alan Fâtıma isimli velîler tespit edilmiş, böylece Hz. Fâtıma’nın tasavvuf tarihindeki etkisi görülmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda tasavvuf kaynaklarında menkıbelerinden bahsedilen Fâtımaların yanında bazen bir anne, bazen bir velinin en yakınındaki hanımı, bazen bir tasavvuf büyüğünün kızı olarak hakkında övgüyle bahsedilen Fâtımaların gerek velîlerin yetiştirilmesinde gerekse onlarla kurdukları dostluklarla tarihte önemli bir yer edindikleri anlaşılmıştır. Diğer taraftan çalışmada, Fâtıma isimli velîlerin temsil ettikleri örnek kadın velî profili tespit edilmeye çalışılmıştır. Fâtıma isimli veliler göz önünde bulundurulduğunda bir velinin her şeyden önce ilim ve irfân sahibi olması gerektiği anlaşılmaktadır. Bildikleriyle amel etmek onları irfâna ulaştırmış, böylece yakından tanıma imkânı buldukları Rableri karşısında gönüllerinde sevgi hasıl olmuştur. Muhabbetullah, kadın velilerin Allah’tan başkasına karşı tavır alarak dünyaya karşı zâhid olmalarını sağlamış, gönüllerinde yalnızca sevgiliye yer kalmıştır. Onların bu makama ulaşmalarında nefisleriyle mücadele edip takva sahibi olmaları etkili olmuştur. Allah’ı zikretmeyi hayatlarının tümüne yayan kadın velîler, bir taraftan günlük hayatlarında güzel ahlâkı temsil eden kişilikleriyle toplum içerisinde müstesna bir mevki elde etmiş, diğer taraftan da irşad faaliyetinde bulunarak topluma faydalı hizmetler yapmışlardır. Onlar bu vasıflarıyla kendi toplumları için örnek şahsiyetler oldukları kadar kendilerinden sonra asırlarca unutulmayacak bir etkiye sahip olmuşlardır. Onların model aldığı kişi ise Hz. Fâtıma olmuştur.  Anahtar Kelimeler: Tasavvuf, Tasavvuf Kültürü, Hz. Fâtıma, Kadın Velîler, İrfân.