KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE ANLAM-BAĞLAM İLİŞKİSİ: FAKÎRÎ SAKİ-NAMESİNDE TESPİT EDİLEN ÖZGÜN KELİME KULLANIMLARI

Abstract

Klasik Türk şiirini anlamak, okuyucuların şiir ve şair hakkında anlaşılır ve doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak, şiirin anlam dünyasını ortaya çıkaran çalışmaların yapılması ile mümkün olmaktadır. Klasik Türk şiirini daha anlaşılır kılmak için günümüzde birçok metodolojik çalışma yapılmaktadır. Bunlardan biri de bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük çalışmalarıdır. Bağlamlı dizin, metindeki sözcükleri ve geçtikleri yeri, sözcüklerin kullanım sıklığını gösterecek biçimde, alfabetik olarak dizmektir. Bu tarz bir çalışma, sözcüğün metinde hangi bağlamlarda kullanıldığına açıklık getirir. Bir şiirin anlamına ulaşmak, edebî değerini ortaya koyabilmek için şiiri amacına uygun ve doğru bir şekilde incelemek gerekir. Eseri oluşturan her dil unsurunun bağlama göre değişen anlamlarının tespit edilmesiyle elde edilen anlam-bağlam ilişkisine dayanan metin sözlükleri, klasik Türk şiiri için son derece önemlidir. Klasik Türk şiirinin anlam zenginliği göz önünde bulundurulduğunda bağlam, şüphesiz büyük önem taşımaktadır. Kavramlar, hayaller, mazmunlar kendilerinden önce veya sonra gelen unsurlarla ilintili olarak yüzlerce farklı anlam taşıyabilmektedir. Bu çalışmada klasik Türk şiirinde sözcüklerin “bağlam”a göre nasıl farklı anlamlar kazandığı, Fakîrî Saki-namesi esas alınarak hazırlanmıştır. Böylelikle anlamların bağlama göre nasıl değişkenlik ve işlevsellik kazandığı gösterilmeye çalışılmıştır. Saki-namede yer alan farklı kelime kullanımları ve bağdaştırmalar tespit edilip anlamsal farklılık arz eden kelimelere, şiirin bağlamından hareketle mana verilmiş, kelime ve kelime gruplarının bağlamsal açıdan farklı görülen örnekleri bu çalışmada ele alınmıştır.