18. Yüzyılda Diyarbakır’da Kitaplar ve Kitap Sahipliği

Abstract

Diyarbakır tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu nedenle de ilim ve kültür hayatı çeşitli olmuştur. Bu durum şehirde yaşayanların sahip olduğu kitap ve bunlarla olan ilişkilerinden anlaşılmaktadır. Çalışmada öncelikle 18. yüzyıla ait Diyarbakır Şer’iyye Sicil defterlerindeki terekelerden istifade edilmiştir. Bu kapsamda 22 defterde yer alan 3.607 hüküm taranmıştır. Bu hükümlerin 138’inde 261 farklı eser 945 defa kaydedilmiştir. Ayrıca incelenen Şer’iyye sicillerinden 13’ü karma konulu, 9’u ise tereke olup bu defterler 1.286 hüküm içermektedir. Bunların yanı sıra telif eserlerden de istifade edilmiştir. Elde edilen veriler ışığında döneme ait kişilerin sahip olduğu kitaplar tespit edilmiştir. Daha sonra bu kitaplar konularına göre tasnif edilmiştir. Şer’iyye sicillerinde yer alan kitap ve sahiplerinin incelenmesi ile kitapların yer aldığı defterler, kitaba sahip olan kişiler, bu kişilerin sahip oldukları kitap sayısı, kitapların konulara göre dağılımı, hangi konulardaki kitapların daha çok okunduğu, kitap sahibi kişilerin maddi durumları, statüleri, dini mensubiyetleri, kitapların fiyatları ve mahallelere dağılımı gibi konular aydınlatılmaya çalışılmıştır.