Արվեստի գրաքննության սկզբնավորումը Խորհրդային Հայաստանում (1920–1923 թթ.)

Abstract

Բնակչության լայն զանգվածների շրջանում գաղափարաքաղաքական ու մշակութային քարոզչություն իրականացնելու և կոմունիստական գաղափարներ արմատավորելու նպատակով Խորհրդային Հայաստանի իշխանությունները 1920 թ. դեկտեմբերից ձեռնամուխ եղան հանրապետությունում քաղաքական վերահսկողության հաստատմանը: Այդ նպատակով պետականացվեցին մշակութային հաստատությունները, տպարանները, երաժշտական գործիքները և այլն: Այնուհետև իշխանությունները քայլ առ քայլ գրաքննական հսկողություն սահմանեցին արվեստի բնագավառի նկատմամբ: Այդ հարցում լուսավորության ժողկոմատի քաղաքական լուսավորության գլխավոր վարչությունը համագործակցում էր ռազմական գործերի ժողկոմատի և Հայաստանի արտակարգ հանձնաժողովի (չեկա) հետ: Խորհըրդային Հայաստանում արվեստի գրաքննության սկզբնավորման փուլ է համարվում 1920 թ. դեկտեմբերից (Հայաստանի խորհրդայնացումից) մինչև 1923 թ. հունիսն ընկած ժամանակահատվածը, երբ կազմակերպվեց Հայաստանի գլավլիտը: Այդ ընթացքում առավելապես հաշվառվում էին ներկայացումները, թեև նաև արգելվում էին որոշ միջոցառումներ, ինչպես նաև երբեմն հաշվի չէր առնվում գրաքննությունը: In order to carry out an ideological, political and cultural propaganda among broad masses of the population and spread communist ideas, the authorities of the Soviet Socialist Republic of Armenia (SSRA) introduced political control in the country republic in December 1920. To this end, cultural institutions, printing houses, musical instruments, etc. were nationalized, after which, the authorities gradually started censorial control over the sphere of art. In this process, the Head Office for Political Enlightenment of the People’s Commissariat for Education cooperated with the People’s Commissariat of Military Affairs and the Extraordinary Commission of Armenia (Cheka). The period from December 1920 (the sovietization of Armenia) to June 1923, when the Glavlit of Armenia was established, is considered the initial phase of art censorship in Soviet Armenia. During this period, performances were mostly recorded, and some events were even banned. However in some cases, censorship was ignored. В целях проведения идеологической, политической и культурной пропаганды среди широких масс населения и распространения коммунистических идей власти Советской Социалистической Республики Армения (ССРА) с декабря 1920 года начали вводить в республике политический контроль. С этой целью были национализированы учреждения культуры, типографии, музыкальные инструменты и т. д. Затем власти постепенно ввели цензурный контроль над сферой искусства. В этом процессе Главполитпросвет наркомпроса ССРА сотрудничал с Наркоматом по военным делам и Чрезвычайной комиссией Армении (ЧК). Период с декабря 1920 (советизация Армении) по июнь 1923 года, когда был создан Главлит Армении, считается начальным этапом художественной цензуры в Советской Армении. В этот период выступления в основном ставились на учет, хотя были случаи, когда мероприятия запрещались и цензура не учитывалась.