Թաղման ծեսի մի վերափոխման հետքերով

Abstract

Հոդվածում ուսումնասիրվում է Հայաստանի հանրապետությունում տարածված մի հետաքրքիր երևույթ՝ գերեզմանների վրա շիշ, կերամիկա ջարդելու սովորույթը, որն ուղղակիորեն ներկայում կապված է նահատակների, այդ թվում՝ լենին- ստալինյան տեռորի զոհերի գերեզմանների սրբազնացման հետ, ինչպես նաև բնորոշ է հոգեհացի ծիսակատարությանը ՀՀ Սյունիքի մարզում և Արցախում: Քննության առնելով վերոնշյալ երևույթը՝ կարելի է եզրակացնել, որ գերեզմանների շուրջ և դրանց վրա շիշ, կերամիկա ջարդելու սովորույթը խորհրդանշում է որոշակի անցում, վերափոխում՝ սահմանային վիճակ այս ու անդրաշխարհի միջև: Այդ սովորույթն ունի հնագույն արմատներ ու թերևս զուտ հայկական երևույթ չէ, այլ բնորոշ է ողջ Մերձավոր Արևելքին: Հոգեհացի ժամանակ ներկայում ՀՀ-ում նման երևույթ կա Սյունիքում և Արցախում ։ ՀՀ այլ մարզերում շիշ և կերամիկա ջարդելու սովորույթը կիրառվում է նահատակների և սպանված մարդկանց գերեզմանների շուրջ և դրանց վրա: During field research, we observed an interesting tradition, namely the breaking of glass bottles and ceramics on gravestones, which is directly linked to the sacralization of graves of martyrs, including victims of the terror under Lenin and Stalin. This tradition is also inherent in the memorial service ritual in Artsakh, and Syunik Region of the Republic of Armenia. Analyzing it, one can infer that the breaking of glass bottles and ceramics on and around tomb stones symbolizes a certain transition, transformation, a liminal state from the world of the living to the world of the dead. Probably, this tradition which has ancient roots is common not only among Armenians but also in the entire Middle East. In present-day Armenia, it observed in Artsakh and Syunik during memorial services, while in other provinces of Armenia, the ritual is performed on and around the gravestones of martyrs and people who were killed. Во время полевых исследовательских работ мы заметили одно интересное явление: традицию разбивать на кладбищах стеклянную бутылку, керамику, что сейчас на прямую связано с сакрализацией могил мученников, в том числе и жертв ленино-сталинского террора. Это явление присуще и ритуалу поминок в Арцахе и Сюникском марзе республики Армения. Анализируя вышеуказанное явление, можно умозаключить, что традиция разбивания вокруг кладбищ и на кладбищах стеклянных бутылок, и керамики, символизирует некий переход, трансформацию, пограничное состояние – из мира живых в мир мертвых. Это традиция имеет древнейшие корни, и скорее всего не является локальным явлением, а присуще всему Ближнему Востоку. Сейчас в республике Армения такое явление было и есть в Арцахе и Сюнике, во время поминок, а в других провинциях Армении данное явление просматривается только на кладбищах мучеников и убитых людей.