Divan şiirinde âşığa nasihat edenler ve âşığın onlara verdiği cevap

Abstract

Klasik Türk edebiyatının didaktik yönünü ön plana çıkaran nasihatname türündeki eserler dışında divanlarda nasihat içeren beyitlerin olduğu şiirler de mevcuttur. Özellikle gazellerin ana konusu olan aşk-maşûk-âşık etrafında oluşan beyitlerde âşıklık sıfatlarının anlatımı sırasında âşığa yapılan nasihatler söz konusudur. Âşık pozisyonunda olan şair dışında zâhid, sofu, nâsih, vâiz, hâce, âkil, fakih, molla, şeyh gibi aslında şiirde aynı tipi temsil edenler de âşığa nasihatta bulunmaktadırlar. Farklı bir hayat görüşünü temsil eden bu tiplerle âşığın dâima zıtlaşması söz konusudur. Özellikle zahid ile olan kişilik, hayat felsefesi, yaşayış tarzı ve davranış ayrılığı bakımından onunla çatışma halindedir. Bu makalede farklı yüzyıllara ait belli başlı divanlarda yer alan, âşığa nasihat niteliğindeki beyitler tespit edilerek âşığa nasihat edenler ve bunlara âşığın verdiği cevaplar; ayrıca şairin âşığa olan nasihatleri incelenmiştir. Âşığın kendisine nasihat edenlere verdiği cevaplara dikkat çekilmiştir. Çalışmada, nasihatin içeriği ve genel olarak nasihatname türüne değinildikten sonra divan şiirinde âşık tipi ve özellikleri, diğer tiplerle münâsebeti hakkında bilgi verilmiştir. Âşığa nasihat eden zâhid tipini temsil eden kişiler ve verdikleri nasihatler konusunda bir değerlendirme yapılmıştır. Âşığa nasihat edenlere onun verdiği cevaplar örneklendirilmiştir.