GƏNCƏ-QAZAX DÜZÜ VƏ ƏTRAF ƏRAZİ LANDŞAFTLARININ SRTUKTUR-FUNKSİONAL VƏ GENETİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ

Abstract

Qə­dim ya­şa­yış mən­tə­qə­lə­ri­nin ge­niş ya­yıl­dı­ğı Gən­cə-Qa­zax dü­zü və ət­raf əra­zi geo­sis­tem­lə­ri tə­bii, həm­çi­nin ant­ro­po­gen amil­lə­rin tə­si­ri ilə də­yi­şə­rək, əra­zi­də ye­ni struk­tur­lu land­şaft­la­rın ya­ran­ma­sı­na sə­bəb ol­muş­dur. Bu sə­bəb­dən Gən­cə-Qa­zax dü­zü land­şaft­la­rı­nın struk­tur-funk­sio­nal və ge­ne­tik xü­su­siy­yət­lə­ri­nin təd­qi­qi, əra­zi­nin land­şaft­la­rı­na ant­ro­po­gen amil­lə­rin tə­sir xü­su­siy­yət­lə­ri­nin öy­rə­nil­mə­si qar­şı­ya məq­səd qo­yul­muş­dur. Mə­qa­lə­də Gən­cə-Qa­zax dü­zü və ət­raf əra­zi geo­sis­tem­lə­ri­nin land­şaft­la­rı­nın struk­tur-funk­sio­nal, o cüm­lə­dən ge­ne­tik xü­su­siy­yət­lə­ri çöl eks­pe­di­si­ya mü­şa­hi­də­lə­ri və komp­leks land­şaft xə­ri­tə­ləş­di­ril­mə­si, kos­mik şə­kil­lə­rin de­şif­rə­lən­mə­si, ey­ni za­man­da müa­sir coğ­ra­fi in­for­ma­si­ya (CİS) tex­no­lo­gi­ya­la­rı əsa­sın­da təd­qiq edil­miş­dir. Alın­mış el­mi nə­ti­cə­lə­rin təh­li­lin­dən mü­əy­yən olun­muş­dur ki, təd­qi­qat əra­zi­sin­də 5 land­şaft ti­pi, 7 land­şaft ya­rım­ti­pi, 55 land­şaft nö­vü for­ma­laş­mış­dır. Land­şaft növ­lə­ri­nin ya­yıl­dı­ğı əra­zi­lər, rel­ye­fin meyl­li­yi­nə gö­rə növ­lə­rin sa­hə struk­tu­ru mü­əy­yən­ləş­di­ril­miş­dir. Müx­tə­lif struk­tur-funk­sio­nal xü­su­siy­yət­lə­rə ma­lik land­şaft­la­rın ay­rı-ay­rı kom­po­nent­lə­ri di­na­mi­ki cə­hət­dən təh­lil edil­miş­dir. Ümu­mi sa­hə­si 5497,4 km2 olan təd­qi­qat əra­zi­si­nin 24,8%-i (1361,5 km2) ek­zo­di­na­mi­ki ba­xım­dan yük­sək həs­sas­lı­ğa ma­lik gil­li və gil­li-əhəng­daş­lı sü­xur­la­rın üs­tün­lük təş­kil et­di­yi al­çaq­dağ­lı­ğın arid-de­nu­da­si­on land­şaft­la­rın­dan iba­rət­dir. Mə­qa­lə­də ve­ril­miş meyl­lik xə­ri­tə­si­nə əsa­sən təd­qia­tat əra­zi­nin ge­niş his­sə­si­nin 0-50 meyl­li­yə ma­lik sa­hə­lər­dən iba­rət ol­du­ğu­nu gör­mək müm­kün­dür.