İstisnalar Kaideyi Bozar Mı? Kentlerin Kökeni Üzerine

Abstract

Bu çalışmada kentlerin kökenine ilişin dört temel yaklaşım eleştirel bir çekilde değerlendirilmiştir. Kentlerin ortaya çıkışına yönelik bu yaklaşımlardan ilki, avcı toplayıcı grupların zamanla tarımla uğraşmaya başlayarak yerleşik yaşama geçmelerini ve üretim ve nüfus artışı sonucunda küçük köylerin kademeli bir şekilde kentsel yerleşimlere dönüştüğünü savunan kentsel devrim yaklaşımıdır. Daha sonra bu yaklaşımı eleştiren ve kentlerin kökenine alternatif çözümlemeler sunan, sırasıyla ticaret etkisi, su etkisi ve din ve inanç etkilerini vurgulayan diğer yaklaşımlar karşılaştırmalı bir şekilde analiz edilmiştir. İncelenen savlara ‘istisna’ teşkil eden kent örneklerinin varlığı, bu dört yaklaşımın da kentlerin oluşumuna yönelik tek ve evrensel bir kuramsal çerçeve geliştiremediklerini ve kentleşmeyi ancak bölgesel olarak açıklayabildiklerini göstermiştir. Buna ek olarak yeni arkeolojik bulguların, daha önceden ihmal edilmiş bazı savları yeniden gündeme getirebileceği ve genel kabul gören yaklaşımları çürütebileceği ortaya konulmuştur. Çalışmada incelenen temel yaklaşımların bütüncül bir şekilde değerlendirilmesinin, kentlerin kökenine yönelik daha kapsamlı bir çerçeve sunabileceği de tartışılmıştır. Bununla birlikte mevcut arkeolojik bulgular ve akademik araştırmalar çerçevesinde “kentler nasıl ortaya çıktı?” sorusuna tek ve genel bir yanıt verilemeyeceği vurgulanmıştır.