Սեմանտիկ միջուկի այլընտրանքային «տեղաշարժերը» բանաստեղծական տեքստում

Abstract

Գեղարվեստական տեքստի այնկողմնային իրականության մեջ պատմության բացակա ներկայությունն արդարացված է այնքանով, որքանով ապահովված են տեքստից «դուրս» ստեղծագործության ծավալման հնարավորությունները: Այլ կերպ ասած՝ ստեղծագործության մեջ բացվող տեղեկատվական դաշտը կարող է և «նախատեսված չլինել» տեքստի կողմից՝ վերջինիս մեկնաբանություններում տեղ գտնելով բացառապես մտահայեցողական մակարդակներում: Ինչքան «սնուցված է» տեքստի մեջ պատմությունը («մասին»-ը), այնքան հեռու, բայց և պարզորոշ են ստեղծագործության մեջ նրա արձագանքները: Միևնույն ժամանակ, այն ստեղծագործություններն են դիմանում ժամանակի քննությանը, որոնց մեջ պատմությունը հետզհետե տարրալուծվում է՝ որևէ կերպ չհիշեցնելով իր նախնական գոյության մասին: Հեղինակի հոգևոր ներուժը շրջանցում է ստեղծագործության իմաստաբանական միջուկը՝ որևէ տեղ չգտնելով իր հանգրվանը: Առտնին գիտելիքների կողմից ստեղծագործության առանձին մասերի և կամ նրանց փոխհամագործակցության վերջնարդյունքի հնարավոր վերհանումը տակավին ոչինչ չեն կարող ասել այդ էներգիայի մասին՝ այն պարզ պատճառով, որ այն չի տեղավորվում այստեղի գիտակցության նախասահմանված որևէ ծրագրում: Հակառակ պարագայում՝ ստեղծագործությունը կմնար այս կամ այն ժամանակի մեջ՝ սահմանափակվելով վերջինիս տեղեկատվական բովանդակության տիրույթներում: Ստեղծագործության իմաստաբանական միջուկի բոլոր միկրոտարրերը ենթակա են ծածկագրման ու վերծանման՝ բացառությամբ այն էներգիայի, որ որևէ կերպ չի կարող կարգավորվել գիտակցության կողմից և ստեղծագործության տեքստի մեջ ներկա է բացառապես ենթագիտակցական մակարդակներում: Պայմանավորված գեղարվեստական տեքստի մեջ լեզվական տարրերի փոխհաղորդակցության նպատակով ու մեթոդաբանությամբ՝ երևում է ստեղծագործության մեջ հեղինակի «ես»-ի մասնակցության աստիճանը. ինչքան բաց ու ակնհայտ է տեքստի մեջ այդ տարրերի առարկայական տեղաշարժը, այնքան փոքր է «ես»-ի ընդգրկած տարածությունը և ընդհակառակը: Միևնույն ժամանակ, ինչքան փոքր է այդ տարածությունը, այնքան մեծ է հեղինակի «ես»-ի՝ տեքստի արտաքին մակարդակում ընթերցողի հետ առերեսվելու հավանականությունը և փոքր՝ ստեղծագործության գեղագիտական տիրույթը: The absent presence of the history in the ethereal reality of a literary text is justified insofar as30 the opportunities for the development and expansion of the work “outside” the text are provided. In other words, the information field that opens up in the work may not be “intended” by the text itself, finding a place in the interpretation of the latter at a solely discretionary level. The more this history (“what about”) is “fed up” in the text, the more distant, but the clearer its echoes are in the work. At the same time, those works can bear the test of the time, during which the history gradually dissolves, leaving no reminder of its original existence. The author’s spiritual energy bypasses the semantic core of the work, finding no shelter anywhere. Everyday knowledge and the identification of individual parts of the work and/or the final result of their interaction cannot yet say anything about this energy, for the simple reason that it does not fit into any predetermined program of the consciousness of “this place”. Otherwise, the work would remain in one time or another, limited to the spheres of the information content of the latter. All microelements of the semantic core of the work are subject to encoding and decoding, with the exception of that energy that cannot be regulated by the consciousness in any way and is present in the text of the work exclusively at the intuitive levels. In accordance with the goals and methodology of the conveying linguistic elements in a literary text, the degree of participation of the author’s “I” in the work is visible, that means, the more open and obvious is the objective movement of these elements in the text, the less space the “I” occupies and vice versa. At the same time, the smaller this space is, the greater is the opportunity for the author’s “I” to appear in front of the reader at the external level of the text and the smaller is the aesthetic sphere of the work. Отсутствующее присутствие истории в потусторонней реальности художественного текста оправдано постольку, поскольку предусмотрены возможности развития и расширения произведения «вне» текста. Иными словами, информационное поле, открывающееся в произведении, может быть и не «предназначено» самим текстом, находя место в интерпретациях последнего исключительно на дискреционном уровне. Чем больше в тексте эта история «подпитана» («о чем»), тем более далеки, но тем и ясны ее отголоски в произведении. В то же время те произведения выдерживают испытание временем, в ходе которых история постепенно растворяется, ничем не напоминая о своем первоначальном существовании. Духовная энергия автора обходит семантическое ядро произведения, нигде не находя своего прибежища. Повседневно-бытовые знания и выявление отдельных частей произведения и/или конечного результата их взаимодействия еще ничего не могут сказать об этой энергии, по той простой причине, что она не вписывается ни в одну предопределенную программу сознания ‘этого места’. В противном случае произведение осталось бы в том или ином времени, ограничиваясь сферами информационного содержания последнего. Все микроэлементы семантического ядра произведения подлежат кодированию и декодированию, за исключением той энергии, которая никак не может быть регулирована сознанием и присутствует в тексте произведения исключительно на интуитивных уровнях. В соответствии с целями и методологией передачи языковых элементов в художественном тексте просматривается степень участия авторского «Я» в произведении: чем более открыто и очевидно предметное передвижение этих элементов в тексте, тем меньше пространства занимает «Я» и наоборот. В то же время, чем меньше это пространство, тем больше возможность авторского «Я» на внешнем уровне текста оказаться перед читателем и тем меньше эстетическая сфера произведения.