Կյանք-մահ, կոսմոս-քաոս, խոսք-կյանք առնչությունները Չարենցի մի շարք երկերի քննաբանման օրինակով

Abstract

Հոդվածում կառուցվածքային-նշանագիտական և միֆաքննադատության մեթոդաբանական հիմքով կատարված ուսումնասիրության արդյունքում, Չարենցի մի շարք երկերի քննաբանման օրինակով որոշարկվել են նրա բանաստեղծության նշանային մակրոհամակարգի նկարագիրը պարզող իրողություններ: Չարենցի բանաստեղծական մակրոհամակարգը հենվում է մի կողմից ես-աշխարհ, մյուս կողմից՝ կյանք-մահ խոշոր զույգերի վրա: Ես-աշխարհ հարաբերությունը կազմակերտվում է կոսմոս-քաոս եզրերի միջոցով: Նրա բանաստեղծական մտածողությունը նշանաշարային միկրոճառագայթ-ներով կիզակետվում և հանգում է կյանքմահ գոյաբանական զույգին: Կյանքը, կենսարար սկզբունքը գեղարվեստորեն հայտնակերպող շարքը ներկայացնում են կրակը, արևը, Վահագնը, Ռան, Ագնին, Աստղիկը, կինը, Մարի էգ թռչունը, արյունը, արվեստը, իսկ մահվան և անդրաշխարհի այլագոյացումները չարենցյան խորհրդապատկերային համակարգում արտահայտվում են Ամենտի, Աիդ, Գողգոթա, Աթիլլա, Շամիրամ, Նեռ, Մոլոք և այլ անվանումներով ու անուններով դրսևորվող պատկերա-կերպարային լուծումներով, որոնք համալրվում են ենթահամակարգային այլ միավորներով: Նշանային-բևեռային այս առանձնացումը որոշակիորեն պայմանական է: Այդ պայմանականությունը դրսևորվում է կյանքը և մահը պատկերավորող շարքի որոշ միավորների երկարժեքությամբ: Խոսքը մասնավորաբար վերաբերում է «կրակ», «արյուն», «Ամենտի» եզրերին: Կյանք-մահ եզրերի ընկալման այսօրինակ հենքով հոդվածում խմբավորվել են եսաշխարհ, կոսմոս-քաոս խոշոր նշանային համակարգերի պատկերակերպարային միավորները՝ դրանց ձևավորման հուզազգացողական և իմացական ակունքների դիտարկ-մամբ: Ներկայացվել է Չարենցի՝ 1922 թվականին Մոսկվայում հրատարակված, բանաստեղծի իսկ կազմած երկհատորյակի առաջին հատորը բացող, «Որպես սկիզբ» խորագրի ներքո զետեղված երեք բանաստեղծությունների մեկնաբանության վարկած՝ աստվածաշնչյան ավազանի հայտնատեսման հիմքով: As a result of the study of a number of works by Ye.Charents on a structural-semiotic and mythocritical methodological basis, the elements of the semiotic macrosystem of his poetry are revealed․ The poetic macrosystem of Charents is based on large pairs of the relations I-the world and life-death․ The first pair is formed through the concepts of cosmos – chaos, and his poetic thinking is reduced to the ontological pair life-death․ The artistic signs of life, the life-affirming principle are։ fire, sun, Vahagn, Ra, Agni, Asthik, woman, blood, art, and symbols of death – Amenti, Hades, Golgotha, Atilla, Shamiram, Ner (Antichrist), Moloch, etc. Some of them are ambivalent, for example, fire, blood, Amenti, which symbolize both life and death․ Based on the differentiation of the I-world and life-death pairs, the article groups the iconic elements and images of these large semiotic systems․ A new version of the interpretation of three poems opening the 1st volume of the two-volume collection of poems by Charents (Moscow, 1922) is also presented․ As a result of the analysis, by means of isolation and consideration of the semiotic series of the ontological life-death pair, identification of figurative manifestations of the cosmos and chaos, consideration of the Word-life comparison, it is possible to understand the dialogues of the poet I - the world, I - God and the realization that death is only one of the states of life, and chaos is an inevitable condition for the restoration of the cosmos. В результате исследования ряда произведений Е․ Чаренца на структурно-семиотической и мифокритической методологической основе выявлены элементы знаковой макросистемы его поэзии․ Поэтическая макросистема Чаренца основывается на больших парах соотношений я-мир и жизнь-смерть․ Первая пара формируется посредством понятий космос – хаос, а его поэтическое мышление сводится к онтологической паре жизнь-смерть․ Художественными знаками жизни, жизнеутверждающего принципа являются։ огонь, солнце, Ваагн, Ра, Агни, Астхик, женщина, кровь, искусство, а символами смерти – Аменти, Аид, Голгофа, Атилла, Шамирам, Нер (Антихрист), Молох и др․ Некоторые из них амбивалентны, например огонь, кровь, Аменти, которые символизируют как жизнь, так и смерть․ На основе разграничения пар я-мир и жизнь-смерть в статье сгруппированы знаковые элементы и образы этих больших семиотических систем․ Также представлена новая версия интерпретации трех стихотворений, открывающих 1-й том двухтомника стихотворений Чаренца (Москва, 1922)․