Soğuk Savaş Döneminde Türkiye’yi Etkileyen Bir Kriz: ABD İstihbarat Uçağının Düşürülmesi (1 Mayıs 1960)

Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi Pub Date : 2023-10-18 DOI:10.16985/mtad.1297478

Selim Hüsem

{"title":"Soğuk Savaş Döneminde Türkiye’yi Etkileyen Bir Kriz: ABD İstihbarat Uçağının Düşürülmesi (1 Mayıs 1960)","authors":"Selim Hüsem","doi":"10.16985/mtad.1297478","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"İkinci Dünya Savaşı sonrası Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) yüksek irtifa hava keşfi alanında ihtiyacını karşılamak için Lockheed tarafından CL-282 model bir uçak tasarlanmıştı. U-2 olarak bilinen bu proje başlangıçta ABD Hava Kuvvetleri (USAF) tarafından kabul görmemişti. Ancak dönemin ABD Başkanı Eisenhower’ın da desteği ile Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) projenin yürütücüsü olmayı kabul etmişti. Özel kamera ve elektronik ekipmanları ile donatılan U-2 uçaklarının temel görevi Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) stratejik askerî tesislerini gözetlemekti. İlk müfrezesi Almanya’da kurulan bu uçakların en bilinen faaliyetleri ise Türkiye’den Adana’daki İncirlik Hava Üssü’nden gerçekleştirilen uçaklarla gerçekleştirilmişti. Adana’daki U-2 birimi olan Müfreze B Pakistan’ın Peşaver, Norveç’in Bodo üslerini de kullanmaktaydı. U-2 için hazırlanan plana Grand Slam Operasyonu adı verildi. Bu operasyon SSCB topraklarını boydan boya geçecek ilk istihbarat uçuşuydu. Bu tarihi uçuş için deneyimli pilotlardan Francis Gary Powers seçilmişti. Ancak Powers’ın pilotu olduğu U-2’nin SSCB sınırları içerisinde düşürülmesi operasyonu planlanmayan bir noktaya taşıdı. Pilotun sağ olarak Sovyetler tarafından ele geçirilmesi yönetilmesi zor bir krize sebep oldu. SSCB, hadisenin ardından ABD ile birlikte onun müttefiklerini de sorumlu tuttu. Bu yönüyle kriz Türkiye’nin de müdahil olduğu uluslararası bir boyut kazandı. SSCB’nin Birleşmiş Milletler (BM) gündemine getirdiği bu olay Türkiye’de konuşlu U-2 müfrezesinin geri çekilmesine neden oldu. Soğuk Savaş’ın dikkat çeken diplomatik krizlerinden olan U-2 hadisesini inceleyen bu çalışmada, tarafların resmî kayıtları, dönemin basını, pilotun hatıraları ve U-2 programı üzerine yapılmış özel çalışmalardan yararlanılmaktadır.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"71 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2023-10-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.16985/mtad.1297478","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}

引用次数: 0

Abstract

İkinci Dünya Savaşı sonrası Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) yüksek irtifa hava keşfi alanında ihtiyacını karşılamak için Lockheed tarafından CL-282 model bir uçak tasarlanmıştı. U-2 olarak bilinen bu proje başlangıçta ABD Hava Kuvvetleri (USAF) tarafından kabul görmemişti. Ancak dönemin ABD Başkanı Eisenhower’ın da desteği ile Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) projenin yürütücüsü olmayı kabul etmişti. Özel kamera ve elektronik ekipmanları ile donatılan U-2 uçaklarının temel görevi Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) stratejik askerî tesislerini gözetlemekti. İlk müfrezesi Almanya’da kurulan bu uçakların en bilinen faaliyetleri ise Türkiye’den Adana’daki İncirlik Hava Üssü’nden gerçekleştirilen uçaklarla gerçekleştirilmişti. Adana’daki U-2 birimi olan Müfreze B Pakistan’ın Peşaver, Norveç’in Bodo üslerini de kullanmaktaydı. U-2 için hazırlanan plana Grand Slam Operasyonu adı verildi. Bu operasyon SSCB topraklarını boydan boya geçecek ilk istihbarat uçuşuydu. Bu tarihi uçuş için deneyimli pilotlardan Francis Gary Powers seçilmişti. Ancak Powers’ın pilotu olduğu U-2’nin SSCB sınırları içerisinde düşürülmesi operasyonu planlanmayan bir noktaya taşıdı. Pilotun sağ olarak Sovyetler tarafından ele geçirilmesi yönetilmesi zor bir krize sebep oldu. SSCB, hadisenin ardından ABD ile birlikte onun müttefiklerini de sorumlu tuttu. Bu yönüyle kriz Türkiye’nin de müdahil olduğu uluslararası bir boyut kazandı. SSCB’nin Birleşmiş Milletler (BM) gündemine getirdiği bu olay Türkiye’de konuşlu U-2 müfrezesinin geri çekilmesine neden oldu. Soğuk Savaş’ın dikkat çeken diplomatik krizlerinden olan U-2 hadisesini inceleyen bu çalışmada, tarafların resmî kayıtları, dönemin basını, pilotun hatıraları ve U-2 programı üzerine yapılmış özel çalışmalardan yararlanılmaktadır.

查看原文本刊更多论文

冷战时期影响土耳其的一场危机：击落一架美国情报飞机（1960 年 5 月 1 日）

洛克希德公司设计了一架 CL-282 型飞机，以满足第二次世界大战后美利坚合众国（美国）在高空空中侦察领域的需求。该项目被称为 U-2，最初未被美国空军（USAF）接受。然而，在时任美国总统艾森豪威尔的支持下，中央情报局（CIA）同意成为该项目的执行者。U-2 飞机配备了特殊的照相机和电子设备，主要任务是监视苏维埃社会主义共和国联盟（苏联）的战略军事设施。这些飞机的第一支分队在德国成立，而这些飞机最著名的活动是从土耳其阿达纳因吉尔利克空军基地起飞的。驻扎在阿达纳的 U-2 分遣队 B 还使用了巴基斯坦的白沙瓦和挪威的博多基地。U-2 的计划被称为 "大满贯行动"。这是首次穿越苏联领土的情报飞行。弗朗西斯-加里-鲍尔斯是经验丰富的飞行员之一，他被选为这次历史性飞行的飞行员。然而，鲍尔斯驾驶的 U-2 在苏联境内被击落，使这次行动陷入了计划之外。飞行员被苏联活捉引发了一场难以控制的危机。苏联认为美国及其盟国应对此次事件负责。在这方面，危机扩大到了国际层面，土耳其也卷入其中。这一事件被苏联提上了联合国（UN）的议事日程，导致驻扎在土耳其的 U-2 分遣队撤离。U-2 事件是冷战时期著名的外交危机之一，本研究利用各方的官方记录、当时的新闻媒体、飞行员的回忆以及有关 U-2 计划的专门研究，对这一事件进行了研究。

本文章由计算机程序翻译，如有差异，请以英文原文为准。

求助全文

约1分钟内获得全文求助全文

来源期刊

Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi

自引率

0.00%

发文量