Dialectological Problems in Historical Turkish Texts

Abstract

Modern dillerin tarih boyunca yazılan metinlerindeki birtakım yazı, ses ve şekil farklılıkları, o dönemlerde günümüzdeki gibi ölçünlü bir yazı dili olmadığını göstermektedir. Matbaanın icat edilmesinden ve yaygınlaşmasından önce yazıya geçirilen hemen hemen bütün metinler önce sözlü olarak üretilmiş daha sonra da yazıya aktarılarak el yazısıyla sınırlı sayıda çoğaltılmıştır. Türk dilinin tarihî metinlerinin yazıldıkları Köktürk, Uygur ve Arap alfabelerindeki birtakım çoklu yazım şekilleri, bu metinlerin de önce sözlü olarak üretilip daha sonra yazılı hâle getirildiğini gösterir. Bu metinlerdeki farklı diyalektik özellikler bu savı doğrular. Türk dilinin tarihî diyalektoloji sorunlarının tespit edilmesi ve çözümü, artzamanlı lehçe çalışmalarına sunduğu katkılar kadar günümüzdeki ağız araştırmalarına da ışık tutmaktadır. Esasen günümüzde yapılan ağız araştırmalarıyla ilgili yöntem sorunlarının başında, dilin geçirmiş olduğu artzamanlı gelişmelerin dikkate alınmaması gelmektedir. Bu bağlamda çağdaş ağızlardaki kapalı e’li ve birincil uzun ünlülü sözcüklerin tespiti, ağızların bağlı bulundukları referans ağız gibi konularda esaslı yöntem sorunları yaşanmaktadır. Bu makalede alfabeden hareketle öncelikle tarihî metinlerdeki diyalektolojik sorunlar, tespit edilecek ve daha sonra bu veriler ışığında günümüz ağız araştırmalarındaki sorunların çözümü için teklifler yapılacaktır.