Sosyal Bilimler Alan Becerileri: Kavram, Kapsam ve Geliştirilme Öyküsü

Abstract

Akademik dünyadaki sosyal bilimlerin metodolojik işleyişiyle okul düzeyindeki derslere yansıması arasında oldukça büyük farklar vardır. Sosyal bilimler farklı bakış açıları ve yorumlayışlara, akademik kurallar çerçevesindeki göreceliliğe son derece açık; araştırmacının perspektifinden ele aldığı konuyu değerlendirmeler yapabileceği bilim dalları bütünüdür. Buna karşılık Sosyal bilimler merkezindeki derslerden Sosyal Bilgiler, Tarih, Coğrafya ve Felsefe grubu dersleri uzun yıllardan bu yana ezberle özdeşleşmiştir. Bilginin merkezde olduğu bu derslerde, eğitimin temel öznesi olan öğrenci, kendi öğrenme sürecinde etkin olamamaktaydı. Oysa günümüz dünyasında internet aracılığıyla bilgiye ortalama 7-8 saniyede ulaşılmaktadır. Bu noktada temel amaç, öğrencinin hızla ulaştığı bilginin güvenilirliğini sorguladıktan sonra bilgiyi işlemden geçirerek fikir/ürün oluşturmasıdır. Gelişmiş ülkelerdeki temel anlayış, öğrencinin, o ders alanının bilgiyi üretme yöntem, basamak ve kavramlarını deneyimleyen küçük bir bilim insanı olduğu düşüncesi olmuştur. Bir diğer deyişle, ders tarih dersi ise, öğrencinin “küçük tarihçi”, ders coğrafya dersi ise “küçük coğrafyacı”, ders felsefe dersi ise “küçük düşünür” olarak görülmesidir. Nitekim 21. yüzyılın başlangıcında Türkiye’deki sivil toplum kuruluşları da eğitimde beceri geliştirmeye önem verilmesinin altını çizmekteydiler. 2005 yılı sosyal bilgiler öğretim programı ve devamında ortaöğretim sosyal alan derslerine yönelik hazırlanan öğretim programları bu anlamda ‘becerinin keşfi’ gibi görülebilir. Ardından 2018 yılı öğretim programında da beceriye yapılan vurgu devam etmiştir. Öğretim programlarındaki bu değişimlere karşılık, beceriler ders kitaplarına yeterince yansımamıştır. Yine ders kitaplarında bazen amaçları belirsiz, niteliği görece düşük metinlerinin ve etkinliklerin yazılmasına da neden olabilmiştir. Millî Eğitim Bakanlığı, becerileri anlam ve kapsam olarak daha etkin bir şekilde tanımlamak ve işlem basamakları olarak daha görünür bir yapıya kavuşturmak, bundan sonraki öğretim programlarına kılavuzluk etmesi noktasında “K12 Beceriler Çerçevesi Türkiye Bütüncül Modeli’ni (2023) yayımlamıştır. Bu araştırmanın amacı, “K12 Beceriler Çerçevesi Türkiye Bütüncül Modeli’nde yer alan Sosyal Bilimler alan becerilerini kavram, kapsam, geliştirilme öyküsü ve becerilerin nasıl yorumlanacağı noktasında tanıtmaktır.