Posłańcy Zeusa, aniołowie i archaniołowie u Porfiriusza z Tyru

Abstract

Artykuł przynosi pierwszą w dotychczasowej literaturze przedmiotu rekonstrukcję angelologii Porfiriusza z Tyru (233-305), neoplatonika, który wprowadził aniołów i archaniołów do filozofii. Aniołowie nie występowali w żadnym systemie filozoficznym przed Porfiriuszem. Przeprowadzona przeze mnie analiza filologiczna wybranych fragmentów pism Porfiriusza: Kwestii homeryckich dotyczących Iliady, Listu do Anebona, O wegetarianizmie, Komentarza do Timajosa Platona, Filozofii z wyroczni oraz świadectw Augustyna w Państwie Bożym pozwala na sformułowanie następujących wniosków. Porfiriusz podzielił hierarchię anielską na trzy porządki i wtłoczył je w strukturę duszy świata, analogicznie do jej trychotomii. Pierwszy najwyższy porządek umieścił w sferze gwiazd stałych, drugi archanielski – w sferach planetarnych, trzeci tak zwanych „przewoźników” – w atmosferze wokółziemskiej. Aniołowie i archaniołowie z wyższych sfer dublują się z bogami kosmicznymi, podczas gdy „przewoźnicy” pod Księżycem wchodzą w kompetencje demonów nazwanych „pośrednikami” w Uczcie Platona. Główna funkcja aniołów polega na dostarczaniu wiadomości od bogów kosmicznych i dobrych demonów. Przekazywana i powtarzana przez aniołów boska wiadomość jest odbierana tylko przez wybranych ludzi: kapłanów i proroków, do których według Porfiriusza odnosiła się homerycka formuła „posłańcy Zeusa”. Na angelologię Porfiriusza mogły mieć wpływ teksty ezoteryczne z II w., które studiował: proroctwa Apollona w heksametrach, Wyrocznie chaldejskie Juliana Teurga, O naturze przypisywane Zoroastrowi.