Lambert’in Erzurum Planı

Abstract

Erzurum, Cumhuriyet dönemine geçişle birlikte imar planı yapılarak modern bir yapıya kavuşturulmak istenen kentlerimizdendir. 1939 yılında Fransız plancı J. H. Lambert tarafından yapılmış olan plan, bugüne kadar detaylarıyla incelenmemiş ve mekânsal kurgusu yeterince anlaşılmamış bir plandır. Bu çalışmada Lambert planının kentin günümüz dokusu üzerindeki etki düzeyi sorgulanmıştır. Plan görseli ve açıklama raporu irdelenerek planının kararları çözümlenmiş, ardından kentin bugünkü mekânsal yapısı ile eşleştirilmiş, plana uygun ve uygun olmayan gelişmeler belirlenmiştir. Analizler için veri toplama ve değerlendirme amacıyla belge inceleme (plan ve açıklama raporu), içerik inceleme ve gözlem (arazi kullanımı ve mevcut durum analizi) gibi alt yöntemler kullanılmıştır. Cumhuriyet döneminin tasarım ve planlama ilkeleri ile yüzyıllık dönemde gerçekleşen kentleşme süreçleri arasındaki ilişki ortaya konmuştur. Bulgular Erzurum’un kent merkezini şekillendiren temel unsurların bu plandan miras kaldığını göstermiştir. Bunlar, Cumhuriyet Caddesi, istasyon alanı, istasyon mahallesi, Gürcükapı, Mahallebaşı ve Gölbaşı ticari merkezleri, Taş Mağazalar Caddesi, kale surlarının yola dönüşümü, ring sistemi, aks yolları, çevre transit yolları ve idari bölgedir. Cumhuriyet ideolojisinin mekân kurgusu plan yoluyla oluşturulmaya çalışılmıştır. Ancak planın uygulanamayan yönleri (merkezi park, kenti çevreleyen yeşil sistem, mahalle bahçeleri ve kültür merkezleri, sanatkâr atölyeleri, sanayi alanı, çocuk oyun alanları ve spor alanları ile farklı nitelikteki konut bölgeleri) Erzurum için arzu edilen çevrenin ve modernleşmenin yaratılamadığını göstermektedir.