An Assessment on Göbekli Tepe: “Sacred Area”, “Hieroglyph”, “Feast”, “Collaboration” and Others

Abstract

Türkiye’nin güneydoğusunda, Şanlıurfa’nın 15 km kuzeydoğusunda bulunan Göbekli Tepe, konum olarak avcı-toplayıcılıktan tarıma geçiş sürecinin yaşandığı bölgenin tam ortasında kalır. Bu alan, çakmaktaşı işleyicileri ve silah imal edenler tarafından inşa edilmiş ve radyo karbon analizleri neticesinde de en az 1400 yıllık bir süre boyunca kullanıldığı tespit edilmiştir. Göbekli Tepe’nin bölgedeki büyük bir alana yayılan kültün veya ortak bir inanç anlayışının en büyük temsilcisi olduğu değerlendirilmektedir. Bu bağlamda; Dicle Vadisi’nde Batman, Hasankeyf, Suriye’nin kuzeyinde de Fırat Vadisi’nde yer alan yerleşimlerde de benzeri semboller görülmüştür. Dolayısıyla, bu durumun sadece tek bir yerleşime özgü olmadığı, benzer niteliklere sahip yapıların Neolitik Dönemin ilk aşamalarına tarihlenen birçok yerleşmede de olması nedeniyle Göbekli Tepe’yi, 120 km’lik bir alandan fazlasına yayılan bir kültürel ve sosyal ağ üzerindeki toplulukların bir araya geldiği “merkezi alan” olarak düşünebiliriz. Bu çalışmada Göbekli Tepe’yi kapsayan araştırmalar ve bilim adamlarının görüşleri yukarıda bahsi geçen eksende değerlendirilmiş olup, eldeki veriler ışığında “tapınak”, “toplumdaki organizasyon ve işbirliği”, “semboller” gibi Göbekli Tepe’ye ilişkin çalışmalarda konu başlıkları üzerine fikirler öne sürülmüştür. Alanı keşfeden Klaus Schmidt’in konu ile ilgili tezleri ve kazı raporları yeni fikirler için çıkış noktalarını oluşturmakta ve ilerisi için düşünceleri zenginleştiren analizler sunmaktadır. Bunların yanı sıra, konuyla ilgilenen diğer arkeolog, tarihçi ve din bilimcilerin görüşleri de değerlendirilmiştir.