Eğitimde Fırsat Eşitliği ve Eğitim Aracılığıyla Seçme/Seçilme Üzerine Kuramsal Bir Analiz

Abstract

Ülkemiz eğitim sosyolojisi konusunda kuram üretme açısından başarılı değildir. Bu konuda merkezi ülke sayılabilecek çeşitli ülkeler söz konusudur. Örneğin İşlevselcilik Emile Durkheim’le(1858-1917) Fransız, Karl Marx, Max Weber ve Georg Simmel’in çatışma teorisi klasik kökleri itibariyle Alman, David Hargreaves, George Herbert Mead, Charles Horton Cooley’le yorumsamacılık ise Amerikalıdır. Eğitimde teori üretme başarısına sahip bu merkezi ülkelerin akademisyenlerince üretilen kuramsal yaklaşımlarda ülkemiz çevre ülke, akademisyenlerimiz de entelektüel iş bölüşümcü olma özelliğine sahiptir. Bu iş bölümcülükle tanıdığımız İşlevselci kurama göre “eğitim fırsat eşitliği sağlar ve iyi bir seçme/seçilme aracıdır.” Sınavların ve diploma konusundaki bürokratik uygulamaların varlığı bu iki yaklaşımın gerçekliğinin görünürdeki temel göstergesidir. Ülkemizde de eğitim sistemi ve uygulamasında İşlevselci kuramın yukarıda dile getirilen temel tezinin baskın olduğunu düşünebiliriz. Bu hâkim anlayışa rağmen eğitim gören üniversiteli öğrenci kitlesinin gözünde İşlevselci kuramda dile getirildiği gibi “eğitimin fırsat eşitliği sağladığı ve iyi bir seçme/seçilme aracı olup/olmadığı” araştırılmak istenmiştir. Bu çalışmada eleştirel nitel yöntem kullanılmış ve yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla İşlevselcilerce dile getirilen “eğitimin fırsat eşitliği sağladığı, iyi bir seçme aracı olduğu” temel tezi Eleştirel kuram açısından üniversite öğrencilerinin görüşleriyle analiz edilmiştir. Her iki soru ekonomik, kültürel ve siyasal gerekçeler şeklinde temalara ayrılarak genel bir değerlendirilmeye ulaşılmıştır. Varılan noktada görülmüştür ki öğrenciler, eğitimin fırsat eşitliği yarattığı, eğitimin iyi bir seçme/seçilme aracı olduğuna dair İşlevselci kuramın temel tezinin doğruluğuna inanmamaktadır.