Steps Taken Towards the Development of Sericulture durıng the Ataturk Era (1923-1938)

Abstract

Öz İpek böceği bakımı ve koza üretiminin oldukça eski tarihlere dayandığı Türkiye’de, üreticiler elde ettikleri bu ürünleri uzun yıllar işlemeden Avrupa pazarlarına ihraç etti. İlkel yöntemlerin dışında fabrikalarda kozaların işlenmesi ise ancak 19. yüzyılda mümkün oldu. Alınan vergilerin ve dolayısıyla üretimin artırılmasına yönelik girişimlerde bulunan Duyun-u Umumiye İdaresi, ipek böceği bakımı, dut ağaçlarının yetiştirilmesi ve koza üretimi üzerine eğitimler vermek için “Harir Darüttalimi” adı altında bir müessese açtı. Bu sayede 20. yüzyılın hemen başında üretim 1888 yılındaki seviyesine kıyasla 4 kattan fazla artış gösterdi. Ancak takip eden süreçte peş peşe yaşanan savaşlar, erkek nüfusun askere alınması, dutlukların tahrip edilmesi ve göçler üretim seviyesinin yaklaşık 72 kat düşmesine neden oldu. Erken Cumhuriyet Dönemi’ne gelindiğinde ise ipek böcekçiliğinin ve ipek üretiminin yeniden ihya edilmesi üzerinde duruldu. Bu bağlamda Bursa’da bir “Böcekçilik Enstitüsü”nün kurulmasına karar verildi ve ardından Cumhuriyet öncesi koza üretiminin revaçta olduğu yerlerde ipek böcekçiliği mektepleri ve kursları açıldı. Yeni dutlukların oluşturulması için halka dut fidanları dağıtıldı. Atılan tüm bu adımlar sayesinde koza üretiminde yakalanan ivme, modern anlamda kurulan ilk ipek fabrikası olan “İpekiş” ile taçlandırılarak ülke içinde üretilen kozanın yine ülke içinde işlenerek nihai ürün haline getirilmesi sağlandı. Bu çalışmada Erken Cumhuriyet Dönemi’nde ipek böcekçiliği ve koza üretimini artırmak için atılan adımlar ile bu girişimler neticesinde alınan sonuçlar incelenmiştir.