None С. Н. Сүтжанов, None Б. Ш. Құралқанова, None Э. С. Құрманғожаева
{"title":"\"ШЫҒЫС-ТҮРКІ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ РУХАНИ-МӘДЕНИ ҚАТЫНАСТАР \"","authors":"None С. Н. Сүтжанов, None Б. Ш. Құралқанова, None Э. С. Құрманғожаева","doi":"10.48081/yieu2754","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"\"Мақалада өткен ғасырлар тоғысындағы Шығыс-түркі әдебиетіндегі рухани-мәдени қатынастар сөз етіледі және сол тұста діни-ағартушылық арна аясында мұсылман жұрты оқығандарының өзара тығыз байланыстар жасағаны нақты мысалдар арқылы дәйектеледі. Бұл ретте, діни-ағартушылық бағыт шығыс елдерін жақындастыратын басты факторлардың бірі әрі рухани алмасулар негізі ретінде қарастырылады. Өйткені адамдардың дін бірлігі мен ислами оқу үрдісі – олардың өзара байланысы мен қарым-қатынас жасауының бастау көзі саналды. Сол себепті бұл бағыттағы оқу жүйесі Шығыс өңірі елдерінің рухани өрісін кеңейтетін мәдениет ошағы ретінде қалыптасты. Екі ғасыр аралығындағы мұсылманшылық Шығыста осы бағыт ерекше қарқын алды. Әсте ол елдердің өзара рухани-мәдени қатынастары да осы арнада тоқайласты. Жалпы, 19 ғасырдың орта шенінен бастап, Шығыстың Батысқа тәуелді бола бастауы зиялы қауым арасында алаңдаушылық туғызды. Батыс Еуропа мемлекеттерінің әлемдік қоғамдық-саяси әл-ахуалға ықпал ете бастауы елінің ертеңіне елеңдеуші Шығыс зиялыларын тыныш жатқызбады. Осы кезеңде дәстүрлі арнада қайта қалыптаса бастаған діни-ағартушылық ағым қоғамдық-саяси жағдайға байланысты өрбіді. Және ол ұлттық мұрат тұрғысында өркендеді. Жазылымда осы мәселелер төңірегінде ой қозғалып, шығыс-түркі ғалым-қайраткерлерінің адамзаттың рухани жаңғыруындағы рөлі, ықпалы баяндалады. Кілтті сөздер: Шығыс-түркі әдебиеті, рухани-мәдени қатынастар, діни-ағартушылық бағыт, ұлттық мұрат, ағартушылық идеясы \"","PeriodicalId":491498,"journal":{"name":"Вестник Торайгыров университета","volume":"43 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2023-09-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Вестник Торайгыров университета","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.48081/yieu2754","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}
引用次数: 0
Abstract
"Мақалада өткен ғасырлар тоғысындағы Шығыс-түркі әдебиетіндегі рухани-мәдени қатынастар сөз етіледі және сол тұста діни-ағартушылық арна аясында мұсылман жұрты оқығандарының өзара тығыз байланыстар жасағаны нақты мысалдар арқылы дәйектеледі. Бұл ретте, діни-ағартушылық бағыт шығыс елдерін жақындастыратын басты факторлардың бірі әрі рухани алмасулар негізі ретінде қарастырылады. Өйткені адамдардың дін бірлігі мен ислами оқу үрдісі – олардың өзара байланысы мен қарым-қатынас жасауының бастау көзі саналды. Сол себепті бұл бағыттағы оқу жүйесі Шығыс өңірі елдерінің рухани өрісін кеңейтетін мәдениет ошағы ретінде қалыптасты. Екі ғасыр аралығындағы мұсылманшылық Шығыста осы бағыт ерекше қарқын алды. Әсте ол елдердің өзара рухани-мәдени қатынастары да осы арнада тоқайласты. Жалпы, 19 ғасырдың орта шенінен бастап, Шығыстың Батысқа тәуелді бола бастауы зиялы қауым арасында алаңдаушылық туғызды. Батыс Еуропа мемлекеттерінің әлемдік қоғамдық-саяси әл-ахуалға ықпал ете бастауы елінің ертеңіне елеңдеуші Шығыс зиялыларын тыныш жатқызбады. Осы кезеңде дәстүрлі арнада қайта қалыптаса бастаған діни-ағартушылық ағым қоғамдық-саяси жағдайға байланысты өрбіді. Және ол ұлттық мұрат тұрғысында өркендеді. Жазылымда осы мәселелер төңірегінде ой қозғалып, шығыс-түркі ғалым-қайраткерлерінің адамзаттың рухани жаңғыруындағы рөлі, ықпалы баяндалады. Кілтті сөздер: Шығыс-түркі әдебиеті, рухани-мәдени қатынастар, діни-ағартушылық бағыт, ұлттық мұрат, ағартушылық идеясы "