Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Dünyaya Dair Bir Kasidesi

Abstract

Köstendilli Süleyman Şeyhî, XVIII. yüzyılın ikinci yarısı ile XIX. yüzyılın başlarında, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde, Balkan topraklarında yaşamış şairlerden biridir. Bulgaristan’ın batısında bulunan Köstendil’de dünyaya gelmiş olan şairin yaşadığı dönemde bu bölgede, özellikle Halvetî ve Nakşibendî tarikatı yaygındı. Süleyman Şeyhî (v. 1235/1819-1820) de aynı zamanda bir Nakşî şeyhidir. Dinî ve tasavvufî muhtevalı otuza yakın eser yazmış olan Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Divan’ı da vardır. Sosyal, kültürel, tasavvufî pek çok kavrama ve terime yer vermiş olan şairin Divan’ında dünya hayatına bakış açısını ve dünya algısını ortaya koyan bir kaside mevcuttur. Toplamda 27 beyitten müteşekkil olan manzume, Türk edebiyatındaki klasik kaside bölümlerine uygun olarak yazılmamıştır. Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Divan’daki diğer kasideleri de göz önünde bulundurulduğu zaman bu durumun şairin üslup özelliği olduğu dikkati çekmektedir. Divan’da yer alan söz konusu kasidede dünyayı “âlem, cihân, dâr, dehr, dünya, hayâl” kelimeleri ile ifade eden Köstendilli Süleyman Şeyhî, onu vefasız, fani, gelip geçici, kıymetsiz olması, bir oyun ve eğlence mekânı olması gibi genellikle olumsuz yönleriyle tavsif etmiş; böylelikle tasavvufî ve edebî geleneğin dünya algısına uygun bir bakış açısı ortaya koymuştur. Buna karşın eşref-i mahlûkat olarak yaratılmış olan insanın inci, elmas, mücevher gibi kıymetli eşyalar mesabesinde oluşuna sıklıkla vurgu yapmıştır. Bu sebeple insanın fıtraten sahip olduğu değerine ve izzetine uygun bir tutum sergilemesi, gafletten uzak durması için birtakım uyarılarda ve tavsiyelerde bulunmuştur. Çalışmada Köstendilli Süleyman Şeyhî hakkında kısaca bilgi verildikten sonra söz konusu kaside açıklanmaya ve tahlil edilmeye çalışılmıştır. Böylece son dönem sûfî şairlerden olan Süleyman Şeyhî’nin ve şiirinin anlaşılması için katkı sağlamak amaçlanmıştır.