Durandi de Sancto Porciano Scriptum super IV libros Sententiarum. Buch IV, dd. 20-25

Abstract

iua; similiter experimur in nobis quod omnem cognitionem abstractiuam precedit aliqua cognitio sensitiua intuitiua; et similiter est in brutis, si habeant aliquam cognitionem abstractiuam; non sunt autem plura cognoscentia quam Deus, angelus, nos et bruta; quare etc. Ratione sic: non ens non cognoscitur nisi per relationem ad ens nec 410 ens in potentia nisi per relationem ad | ens in actu, ut habetur IX Ov Metaphis ice; ergo primum cognitum a quocumque est ens actu et secundum suam actualitatem realem; talis autem cognitio uocatur intuitiua; ergo prima cognitio non potest esse abstractiua. Et hec fuit maior. 415 [] Minor probatur, scilicet quod in puro uiatore non potest precedere aliqua cognitio ex qua possit cognitio abstractiua de Deo | Mva deduci, quia illa cognitio uel esset eiusdem cogniti, scilicet Dei, uel alterius; non alterius, quia illud esset aliquid creatum; ex nullo autem creato potest deduci cognitio Dei qua sciatur uel deducatur articulus, 420 ut prius probatum est. Si eiusdem, ergo cognitio intuitiua de Deo precedit necessario abstractiuam cognitionem de eodem. Tunc arguitur sic: quandocumque due cognitiones sic se habent quod secunda necessario supponit primam, cui non potest communicari      prima, nec secunda; set cognitio abstractiua et intuitiua de Deo sic se 425 habent quod abstractiua supponit necessario intuitiuam, ut probatum est; ergo cum uiatori non possit communicari intuitiua, cum sit beati ca, ut  dicunt, impossibile est quod ei communicetur abstractiua. Si autem dicatur quod cognitio abstractiua de Deo dependet ex intuitiua in eri et acquiri, non autem in facto esse, et 430 ideo in beato facto uiatore remaneret cognitio abstractiua, sicut facto ceco de uidente posset remanere in eo cognitio abstractiua de coloribus, quamuis non intuitiua, contra hoc est quod saltem uiatori puro numquam preexistenti comprehensori non potest communicari cognitio Dei abstractiua, set oportet quod primo sit comprehensor et 435 de comprehensore at uiator. Adhuc credo quod nec hoc sit possibile, quia cognitio abstractiua que sequitur intuitiuam ex qua causatur et ea recedente remanet, t per modum memorie; set omnis cognitio memoratiua supponit aliam ex qua deducitur; ergo et ista. Tunc, ut prius, aut supponit cognitionem eiusdem aut alterius; non alterius 440 propter ea que dicta sunt; ergo eiusdem; non abstractiuam, quia de | Z’rb ista quereretur, ut prius, et procederetur in in nitum; ergo intuitiuam; set ista non manet in | comprehensore facto uiatore; quare etc. Mvb [] Secundo patet idem sic: cognitio abstractiua de Deo aut est eque perfecta ut intuitiua aut perfectior aut minus perfecta; si eque 445 perfecta uel perfectior, sicut illa est beati ca, sic et ista, et tunc una non potest communicari plus quam alia. Si dicatur quod sit minus     perfecta, contra: Deus non habuit ab eterno de rebus creatis cognitionem | intuitiuam, set abstractiuam, cum res create ab eterno Nvb non fuerint Deo presentes secundum suam existentiam realem; nunc 450 autem habet de eis cognitionem intuitiuam; si ergo intuitiua perfectior est quam abstractiua, sequitur quod Deus profecerit in cognitione procedendo de imperfecto ad perfectum; quod est inconueniens. [] Tertio, quia si uiator potest | de Deo habere cognitionem Or abstractiuam, aut essentia diuina representatur ei in se et per se aut per 455 aliud; si in se et per se, iam non est abstractiua, set intuitiua; si per aliud, | aut | illud est cognitum et ratio cognoscendi Deum aut est sola Yvb Fra ratio cognoscendi, ut species uel aliquid huiusmodi; si sit cognitum et ratio cognoscendi, cum sit creatum, ex quo aliud est a Deo, impossibile est quod per illud cognoscatur Deus perfecte et 460 quiditatiue, ut prius deductum est; si uero sit ratio sola cognoscendi, ut species, sic adhuc impossibilius est quod per tale medium essentia diuina perfecte et quiditatiue representetur et cognoscatur; et hoc ad presens supponatur, quia clare probabitur in IV libro, quando queretur utrum essentia diuina possit uideri per speciem uel sine 465 specie. [] Ad rationes alterius opinionis respondendum est: ad primam concedendo totum processum usque ad illud quod dicitur quod cognitio essentie diuine perfecta et quiditatiua potest communicari uiatori; hoc enim negandum est. Et ad primam | probationem 470 Mra dicendum quod de cit tripliciter: primo, quia quando dicitur quod      illud quod Deus potest facere mediante causa secunda potest facere sine ea, intelligendum est de causis realiter differentibus et non solum secundum rationem, ex quo de re agitur (idem enim realiter non potest facere aliquid sine se ipso); Deus autem acceptus sub ratione 475 uoluntatis et sub ratione obiecti non differt a se ipso realiter et ideo nichil reale potest facere acceptus sub una ratione sine alia, quia sola ratio res non mutat. Quod patet per simile: sicut enim uoluntas habet rationem prime cause respectu sui ipsius in ratione obiecti, ita habet respectu potentie, quia potentia diuina nichil facit nisi quod uoluntas 480 imperat; set uoluntas diuina imperans nichil potest facere sine potentia exequente; ergo nec uoluntas diuina potest facere sine obiecto mouente ad illud quod ipsa nata est facere sub ratione obiecti mouentis. [] Secundo de cit, quia  uel   dicunt quod 485 essentia diuina sub ratione obiecti non facit nec potest facere aliquam intellectionem creatam eo quod illud quod facit obiectum sub ratione obiecti facit ex necessitate nature, Deus autem nichil creatum producit ex necessitate nature. Tunc arguitur sic contra : illud quod faceret essentia diuina presens in ratione obiecti facit uoluntas diuina sine tali 490 presentia; | set essentia diuina presens sub ratione obiecti nullam Ava intellectionem causaret, ut  dicunt; ergo uoluntas diuina per hanc rationem nullam causabit, nec intuitiuam nec abstractiuam.     [] Tertio, quia ratio  concludit oppositum eius quod intendunt, sic: quod potest facere essentia diuina presens intellectui 495 sub ratione obiecti, hoc potest facere uoluntas diuina sine tali presentia, ut dicunt; set essentia diuina presens in ratione obiecti causat de se cognitionem intuitiuam; | ergo sine tali presentia uoluntas Mrb diuina potest causare cognitionem intuitiuam; quod contradicit alteri dicto, scilicet quod cognitio intuitiua est solum de re existente presenti 500 | in sua actuali existentia. Set ad hoc dicunt  sequentes hanc Ov opinionem quod in hoc argumento est fallacia consequentis a duabus causis ueritatis ad unam, eo quod essentia diuina presens intellectui causat duplicem cognitionem de se: unam abstractiuam ratione quiditatis, aliam intuitiuam ratione presentie realis; primam potest 505 causare uoluntas diuina in absentia obiecti, non autem secundam; pro utraque autem ueri caretur propositio assumpta, descenditur autem ad unam, scilicet ad intuitiuam; et ideo est fallacia. Istud autem nichil ualet, quia aut arguitur ex inde nitis aut ex uniuersalibus; si ex inde nitis, nichil concluditur; si ex uniuersalibus, cum uniuersalis 510 propositio non possit ueri cari nisi pro omnibus contentis sub subiecto, oportet dicere quod si argumentum ualeat, quod omnem cognitionem quam posset facere essentia diuina presens in ratione obiecti posset facere uoluntas diuina sine tali presentia, | et ita | poterit Nra Or causare intuitiuam, sicut abstractiuam, uel argumentum nichil | ualet. 515