Zjawisko współuzależnienia w rodzinie

Abstract

Artykuł poświęcony jest problematyce współuzależnienia. Wyniki badań na ten temat przedstawione są w światowej nauce bardzo fragmentarycznie. Współuzależnienie jako samodzielny fenomen pierwotny wymaga systematycznego badania i analizy istniejących podejść do wyjaśnienia mechanizmów kształtowania się współuzależnienia osobowości. Współuzależnienie ma poważne skutki negatywne zarówno dla jednostki, jak i dla jej najbliższego otoczenia, stwarzając sprzyjające warunki dla rozwoju zachowania behawioralnego i zaburzeń psychosomatycznych. Problematyka współuzależnienia stanowi przedmiot zainteresowań wielu badaczy. Mimo licznych prób zdefiniowania tego zjawiska oraz jego genezy dotychczas nie udało się ustalić wspólnego stanowiska. Współuzależnienie najczęściej jest opisywane w odniesieniu do trzech różnych kategorii, które jednocześnie stanowią próbę jego definicji. Pierwsza kategoria określa je jako chorobę, w której podłoże, analogicznie jak w przypadku uzależnienia, stanowi podstawowy proces nałogowy. Ujęcie drugie opisuje ten problem w kontekście zaburzenia osobowości. Z kolei ujęcie trzecie zyskuje w ostatnich latach największe grono zwolenników. Zgodnie z tym podejściem współuzależnienie stanowi swoistą reakcję na trudną i stresującą sytuację wynikającą z funkcjonowania w bliskiej i jednocześnie toksycznej relacji z osobą uzależnioną. Z punktu widzenia teorii systemów rodzinnych М. Bowena, współuzależnienie można interpretować jako niezróżnicowanie «Ja», które kształtuje się we wczesnych relacjach dziecka z rodzicami i powoduje powstawanie wszystkich innych zaburzeń. Z perspektywy teorii systemowej zachowania współuzależnienione czy pewne role psychologiczne jawią się jako część mechanizmów homeostatycznych służących utrzymywaniu równowagi w systemie rodzinnym. Ogólnie mówiąc, współuzależnienia występuje w tych systemach, w których ich członkowie są poddawani długotrwałemu działaniu stresu, a dysfunkcja jednego z członków rodziny powoduje tworzenie się specyficznego rodzaju rodzinnego status quo oraz przyjęcie przez innych uczestników systemu określonych ról wzmacniających współuzależnienie.