Yûsuf b. Hilâl es-Safedî’nin Tefsirinde Hurûf-ı Mukatta’a Yorumu

Abstract

Kur’ân-ı Kerim lafız ve mâna itibariyle eşsiz bir kelâmdır. Son ilahi kitap olan Kur’ân’ın i‘câz ve tehaddî yönünü ortaya koyan unsurlardan birisi de bazı sûrelerin başlarında yer alan hurûf-ı mukatta’alardır. Kur’ân ilimleri sahasında bir disiplin olarak değerlendirilen söz konusu harfler, yirmi dokuz sûrenin başında on dört farklı harften meydana gelen hece harfleridir. Kesik harfler olarak da ifade edilen bu harfler, daha ilk dönemlerden itibaren birçok müfessirin dikkatini çekmiş ve hakkında muhtelif değerlendirmeler yapılmış bir konudur. Tefsir tarihine bakıldığında hurûf-ı mukatta’a konusu her bir âlim tarafından kendi meşrebi ve anlayışı çerçevesinde yorumlandığı görülmektedir. Bu bağlamda birçok müfessir gibi Yûsuf b. Hilâl es-Safedî de Keşfü’l-esrâr ve hetkü’l-estâr adlı tefsirinde geniş bir şekilde ve etraflıca bu konuya eğilmiş ve orijinal diyebileceğimiz birtakım tespitlerde bulunmuştur. Safedî tefsirinde mukatta’a harflerini değerlendirmeden önce salt olarak harflerin şeklen ilk olarak ortaya çıkış serüvenine dair tahlillerde bulunmuş ve daha sonra harfleri şekil, telaffuz ve isimler noktasında gibi çeşitli açılardan değerlendirmeye tabi tutmuştur. Müfessir, harflere dair izah ve açıklamalarının ardından bazı sûre başlarında yer alan mukatta’a harflere yönelik çok yönlü izahlarda bulunduğu görülmektedir. Biz bu makalemizde müfessir Safedî’nin hurûf-ı mukata’aya getirmiş olduğu yorumları bu çerçevede değerlendirmeye çalıştık.