MANAS DESTANINDA YER ALAN ALMAMBET VE KÜL ÇORO İSİMLİ KAHRAMANLAR İLE TARİHTE YAŞAMIŞ TUNYUKUK VE KÜLİ ÇOR ARASINDAKİ BENZERLİKLER

Abstract

Turk dunyasinin bin senelik destan gelenegini, tarihini, kulturunu ve dunya gorusunu kendi icinde barindiran Manas Destani, Kirgizlarin ve eski Turk boylarinin kultur olgularini, tarihini arastirmada bir sozlu kaynak olma ozelligini tasimaktadir. Kokturk harfli yazitlar ise Eski Turkler hakkinda bilgi edinebilecegimiz yazili kaynaklarin basinda bulunmaktadir. Bundan dolayi yazitlar ile Manas Destani’ni karsilastirarak incelemek yerinde olacaktir. Makalemizde II. Kokturk Kaganligi’nin kurulmasinda buyuk katkisi olan ve hayatlari Orhun Yazitlari’nda anlatilan devlet adamlari Tunyukuk ve Kuli Cor, Manas Destani’ndaki Almambet ve Kul Coro ile karsilastirilmis, bunlarin arasinda dikkat edici benzerliklerin bulundugu tespit edilmistir. Ornegin, tarihte yasayan Kuli Cor ile destandaki Kul Coro’nun isimleri ayni olmakta, ustelik her ikisi hukumdar ogluna atabeylik yapmaktadirlar. Bundan dolayi tarihi bir sahis olan Kuli Cor, Manas Destani’nda Kul Coro’nun kisiliginde izini korudugu ileri surulmustur. Bunun nedeni de IX-X. asirlar arasindaki Eski Turk tarihi ile ilgilidir. Bilindigi gibi 840 yilinda Kirgizlar Uygurlari bertaraf ederek Merkezi Asya’ya, kutsal Otuken’e hâkim olmuslardir. Ancak nufus sayisinin azligi, Cin’in her zaman uyguladigi ikiyuzlu siyaseti ve diger Turk boylarinin Bati’ya dogru kaymasi sonucunda Mogolistan’a hâkim olamayan ve bu kutsal topraklari 920’lerde Kara Kitaylara birakmak zorunda kalan Kirgizlar, tarihte gerceklestiremedikleri amaclarini sozlu edebiyat urununde, Manas Destani’nda gerceklestirmislerdir. Ornek olarak da Kokturk Kaganligi’ni almislardir. Cunku Kokturk Kaganligi Turk boylarini bir cati altinda birlestiren, ekonomik ve askeri bakimdan zirveye ulasan ve en onemlisi Cin’i kendi hâkimiyet altina alan bir devletti.