Friedensstiftung und Autonomiebestrebungen in den Städten des hohen Mittelalters. Zur Bedeutung ritueller Unterwerfungen vor dem bischöflichen Stadtherrn

Abstract

Artykuł dotyczy funkcji i znaczenia rytualnego poddania się jako środka rozwiązywania konfliktów między mieszczanami a ich biskupimi panami miasta na obszarze średniowiecznego Cesarstwa Rzymskiego przed rokiem 1300. Pierwszy analizowany przykład źródłowy to słynne poddanie się mieszczan Kolonii w 1074 r., wykazujące daleko idące zapożyczenia form aktu z rytuału kościelnej pokuty. Wydarzenie wyrażało potwierdzenie praw pana miasta do karania jego mieszkańców, nawet po ich podporządkowaniu się woli władzy. Fakt ów spowodowany był – oprócz zdecydowanej przewagi pana gruntowego – brakiem pośredników, którzy mogliby skłonić biskupa do ugody. Zaangażowanie mediatorów w dwóch pozostałych opisanych w tekście konfliktach ukazuje wzrastający prestiż miejskich warstw wyższych, postrzeganych od tej pory jako partnerzy w negocjacjach. Podczas gdy w protokole ekspiacyjnym z Paderborn uwzględniono jedynie żądania biskupa, to w końcowej fazie konfliktu kolońskiego z 1258 r. wystawiono dwa dokumenty traktujące obie strony równo, a sąd arbitrażowy został ustanowiony do rozpatrywania skarg obu stron. W ten sposób w procesie rozwiązywania konfliktu miasto traktowano na równi z biskupem. Przykład ten pokazuje również wyraźne osłabienie znaczenia rytualnego poddania się jako narzędzia rozwiązywania takich konfliktów, podczas gdy na pierwszy plan wysuwało się wyjaśnianie i określanie praw przysługujących panu oraz wspólnocie miejskiej. W rezultacie tego procesu arbitraż stał się kluczowym sposobem rozwiązywania konfliktu. Niemniej, nawet w sytuacji rosnącej autonomii miast, rytualne poddanie się buntowników przeciwko władzy nie zanikło – pozostało użytecznym instrumentem wskazywania obrazy, wybaczania jej, przywracania ekskomunikowanych grzeszników na łono Kościoła, respektowania honoru pana, ponownego zacieśnienia zerwanych więzów zależności.