KARADENİZ HAVZASININ ENDÜSTRIYEL MİRAS ROTASI POTANSİYELLERİ

Abstract

Yirminci yüzyılda endüstriyel üretimde, teknoloji gelişmiş, yirmi birinci yüzyıl da bu gelişim; dönüşüm ve değişimle kendini göstermeye başlamıştır. Zaman içinde eskiyen teknoloji bu dönemde bir kısım endüstri binalarını atıl hale getirmekte ve getirmeye de devam edeceği gözükmektedir. Fosil yakıtlardan enerji üretimi, yerini doğal yollardan elde edilen enerjisi üretimine bırakmaktadır. Bu durum üretimde de kendini göstermekte robotik teknolojisi, sanayide egemen olmaktadır. Sanayi tesislerinde dönüşüm ve değişimde yaşamımıza girmiş durumdadır. Bugün ve sonrasında geçmişten gelen sanayi yapılarını içeren yerleşkeler ve binaları, madenler gibi kaynakların tüketimi ve çevreye verdikleri kimi zaman zararlı atıklar, çevresel hasara yol açmıştır. Bu alanların rehabilite edilerek, maden kazılarından çıkarılan toprak, termik santraller ve çevreye etkisi gibi hususlar göz önüne alındığında, yapma çevrenin doğaya olumsuz müdahalesi görülür. Bu yapma çevre verilerinin, tesislerin işlevlerini yitirmesi ile terkedilmeleri, doğanın zamanla yerine dönmesine bir fırsat sunmaktadır. Doğanın geri dönüşte zorlandığı durumlarda ve iyileşmeyi çabuklaştırma da, turistik alanlara dönüştürülmesi çabalarında, eskiden atmosfere verilen endüstriyel atık içeren kötü gazlar yerine, doğa ile iç içe, onunla özdeşleşen, yeşil alanları içeren ve artık doğaya oksijen sunan, doğa dostu yerleşkelere dönüşüm kaçınılmaz olmaktadır. Avrupa’nın doğusunda yer alan Karadeniz ve hinterlandı, irili ufaklı olmak üzere önemli sayıda, farklı dönem ürünü fabrikalara ve yerleşimlere ev sahipliği yapmaktadır. Bu oluşumların yer aldığı Karadeniz Havzası şehirlerinin bir bölümü yirminci yüzyılda; doğal kaynakları veya doğuyu batıya bağlayan ticaret yolları üzerinde yer almaları, liman şehirleri olmaları nedeniyle, modern dönemin fabrikaları sadece dönemin yenilikçi tesislerini değil aynı zamanda sosyal yaşamı geliştiren birer modern dönem temsilcisi haline getirmiştir. Gelişen dünyada bu nirengi noktası yapılar zamanla işlevini yitirmekte, içerdiği teknolojik gelişim göstergeleri ve sahip oldukları toplumsal belleği oluşturan yaşamsal anıları ile birer endüstriyel miras konumuna gelmişlerdir. İçinde Türkiye’nin de yer aldığı Karadeniz Havzası, kültürel miras açısından evrensel düzeyde zenginlik ve çeşitliliğe sahiptir. Bu nedenle havzanın sahip olduğu endüstriyel miras zenginliği bölgesel kalkınmaya ve kalkınmanın sürdürülebilirliğine veri sunmaktadır. Bu olgu nedeni ile Karadeniz havzasında endüstri mirası odaklı bir turistik rota oluşturulmak hedeflenmiştir. Meta Analizi yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, Avrupa’da uygulanmış, ERIH rotası kapsamındaki Avrupa endüstri mirası rotaları; literatür araştırması, fotoğraflama ile belgeleme ve benzetmelerle, geri ve ileri besleme sonucu Meta Analizi (Günaçar., E. 2022 s.4, 40) kullanılarak endüstri mirası rotası verilerine ulaşılmıştır. Elde edilen bulgular sınıflandırma ve çıkarımları çalışmaya kazandırmıştır. Rota ve endüstri yapılarının verileri, içerdiği tesisler, dönüşümleri sonrası kazandıkları ve çevreye kazandırdıkları veri olarak ele alınmıştır. Ayrıca Karadeniz havzasında, bölgesel olarak ele alınmış endüstriyel mirası içeren rota aksları da incelemenin orijini olmuştur. Mevcut endüstri mirasının Karadeniz havzasına olası katkıları ve bu havzanın sahip olduğu potansiyelin, ortaya konması için endüstriyel miras analizi yapılarak, yeni rota potansiyellerinin, turizm aracı ile kalkınmaya katkıları, örnekler bağlamında ele alınmıştır. Böylelikle endüstriyel mirasın somut değerinin, turizm fonksiyonu ile kültürel mirasın, nasıl yaşatabildiğinin analizi yapılmıştır. Karadeniz havzasındaki endüstri mirasının, yeniden yaşama kazandırılması sonrası, yer aldığı kentin gelişimine ve ortak yaşam alanında turizm getirilerinin bulgusu, örnekleme ile vurgulanması yanı sıra, elde edilen bulgular, yeni rota örgüsünde nelere dikkat edilmesi gereğini ortaya konmuştur. Böylelikle, önerilecek rotaların bölge kalkınmasına getirileri, vaka çalışmasındaki, Endüstri mirasını içeren rota/rotaların oluşumunun bölgeye katkısı ve de yapılanmada dikkat edilmesi gerekli hususlar ortaya konmuştur.