Le rôle et la signification de l'idée cartésienne de l'infini dans la métaphysique de Levinas

Abstract

W zaprezentowanym artykule zostaje podjęta kwestia wpływu i znaczenia Kartezjańskiej Idei Nieskończoności na filozofię Emmanuela Levinasa. Celem artykułu jest udowodnienie tezy, że nie da się zrozumieć metafizyki Levinasa bez sięgnięcia do myśli Kartezjusza, który chociaż nie jest pierwszoplanową inspiracją, do której przyznaje się Levinas, to jednak cała jego etyka jest zbudowana na pojęciu „nieskończoności”. Na początku tekstu zostanie krótko omówiona idea Nieskończoności sformułowana przez Kartezjusz w trzeciej Medytacji, po to, aby później skupić się na analizie jej oddziaływania na myśl Levinasa. W przedstawionym artykule prześledzona zostanie droga filozoficzna Levinasa oraz różne momenty i etapy ewolucji Jego myśli, których nie da się zrozumieć w oderwani od idei Nieskończoności Kartezjusza. Zarówno zawiązanie relacji z drugim człowiekiem, jak i z Bogiem są możliwe dzięki absolutnej separacji między członami relacji. Utrzymanie tej separacji jest jednak możliwe dzięki transcendencji, a więc kluczowej dla artykułu: nieskończoności, która oddziela Toż-Samego od Innego. Zastosowanie idei nieskończoności w metafizyce/etyce umożliwia Levinasowi ochronę absolutnej inności/różnicy przed wchłonięciem w jednolitą i totalizującą całość, przed  zneutralizowaniem przez tożsamość. Kluczowe dla filozofii Levinasa pojęcia, takie jak bierność, odpowiedzialność, substytucja, bliskość, transcendencja są ufundowane właśnie na kartezjańskim pojęciu Nieskończoności. W podsumowaniu tekstu zostaną przedstawione wątpliwości, które mogą pojawić się przy głębszej analizie myśli Levinasa, jak również zostaną krótko zestawione różnice w rozumieniu idei Nieskończoności, które w wyraźny sposób dzielą Kartezjusza i Levinasa. Kartezjusz i Levinas zaczynają swoją drogę filozoficzną ze wspólnego punktu wyjścia: samotny podmiot wychodząc poza siebie dociera do Nieskończonego tym samym przełamując swoje egoistyczne istnienie. Jednakże u Kartezjusza dokonuje się to na drodze intelektualnego wysiłku poznającego Cogito a u Levinasa na drodze ofiarowania siebie Innemu w relacji etycznej. Kartezjusz odrywa bowiem ideę nieskończoności w sobie jako ideę wrodzoną a u Levinasa to odkrycie przychodzi z zewnątrz – od Innego.