KÜLTÜREL DEĞİŞİM BAĞLAMINDA ÂŞIK MÜZİĞİ VEÂŞIKLIK GELENEĞİ İÇERİSİNDE BİR KUŞAK (Ç)ATIŞMASI ÖRNEĞİ: ÂŞIK ORHAN ÜSTÜNDAĞ VE POPÇU İSRAFİL ÜSTÜNDAĞ

Abstract

Edebiyat ve müzik gibi sanat olgularıyla müsemma olan âşıklık geleneği, Türk sözlü kültür ürünlerinin yaşatıldığı önemli bir mecradır. Değişim üzerinde önemli bir rol oynayan zaman ve mekân dinamikleri şüphesiz âşıklık geleneği karşısında da değişime yönelik belirleyiciliğini ortaya koymuştur. Sözlü kültür ortamı ile başlayan geleneğe yazılı kültür ortamı, teknolojinin gelişimiyle birlikte ise elektronik kültür ortamı olarak nitelendirilen üçüncü bir icra ortamı dâhil olmuştur. Araştırmanın temel amacı, âşıklık geleneğinde değişen icra mekânının ve yeni nesil âşık modelinin dinleyici kitle üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Bu temel amaç doğrultusunda sosyal medyayı icra ortamı olarak kullanan ve günümüz popüler âşıklarından olan Âşık Orhan Üstündağ ile oğlu pop müzik sanatçısı İsrafil Üstündağ’ın 6 seri halindeki atışmaları ele alınmıştır. Baba ve oğul, atışmalarını elektronik ortama taşımalarıyla birlikte, izlenme sayısı ve videoların altına yazılan yorumlardan anlaşıldığı üzere geleneğe meraklı dinleyici kitle ile beraber geleneğe uzak ve farklı müzik türlerini dinleyen kitleye de ulaşmayı başarmışlardır. Atışmalarda içerik olarak değişen kültürü ve kuşak çatışmasını temsil eder nitelikte; gelenek-modernite, aşk-para, yaşlılık-gençlik gibi konular işlenmiş ve dörtlükler halinde hece ölçülerine ve kafiyelere dikkat edilerek gerçekleştirilmiştir. Atışmalar müzikal bağlamda ayrıca incelenmiş ve atışmaların tamamının kırık hava türünde olduğu ve bunun dışında en fazla Uşşak makam dizisinde, diyapazona göre en fazla fa karar sesinde, en fazla 4 ses genişliğinde, en fazla 4/4’lük usûlde, atışmaların tamamının Andante, yani ağırca-ağıra yakın tempoda olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öte yandan atışmaların güfteleri edebî açıdan derinlemesine bir analize tabii tutulmamakla birlikte hece ölçüleri ve kafiye düzenleri açılarından da incelenmiştir.