Ku hermeneutyce i etyce niemożliwej. Kafka i Gombrowicz

Abstract

MARIAN BIELECKI Univeristy of Wrocław ORCID: 0000-0003-2490-0823 TOWARDS HERMENEUTICS AND IMPOSSIBLE ETHICS KAFKA AND GOMBROWICZ The article interprets the famous scene from Witold Gombrowicz’s Dziennik (Diary) in which the writer saves beetles on a beach. The episode is discussed in a comparative context (a similar scene in Kafka’s diary), philosophical (Kantian morality), and theoretical (Derrida and animal studies). Following the argumentation offered in the article, Gombrowicz challenges the attempts at creating universal morality and suggests his own ethics in which the crucial meaning is given to the issues of individual decisions and personal responsibility. 82 Wydaje mi się, że Gombrowicz byłby bliski myśleniu S. C r i t c h l e y a (Nieustające żądanie. Etyka polityczna. Przeł. R. D o b r o w o l s k i, M. G u s i n. Wrocław 2006), dla którego doświadczenie etyczne poprzedzone zostaje działaniem moralnym, ponieważ stanowi jego siłę motywacyjną. Na początku jest niemożliwe żądanie i postawa zaangażowania, które w nieredukowalnie nieautentycznym i ekscentrycznym podmiocie tworzą rozdźwięk, będący w istocie głosem sumienia – dalekim jednak od nietzscheańskich i freudowskich konotacji. Dlatego C r i t c h l e y pisze o „etyce niewygody”, będącej „hiperboliczną etyką opartą na internalizacji niemożliwego do spełnienia żądania etycznego”, a także o „wygórowanym żądaniu nieskończonej odpowiedzialności” z pełną świadomością, że temu żądaniu nikt „nigdy nie sprosta” (ibidem, s. 32, 92).