Topkapı Sarayında III. Ahmet Kütüphanesi ve Çini Bezemeleri

Abstract

Istanbul’un fethinden bir sure sonra Sultan II. Mehmet tarafindan yaptirilan Topkapi Sarayi (M.1458-1478); 19. Yuzyil ortalarina kadar diger sultanlarin eklettikleri binalar ve onarimlarla son seklini almistir. Saraya yeni bolumler yaptiran sultanlardan birisi olan III. Ahmet (M.1703-1730), harem bolumune bir yemis odasi ve ucuncu avluya bir kutuphane insa ettirmistir.Osmanli tarihi icinde onun saltanat donemi “Lâle devri” olarak taninir. Bu donemin onde gelen orneklerinden olan III. Ahmet Kutuphanesi’nin  mimarinin Besir Aga oldugu ileri surulur.Ucuncu avludaki Havuzlu koskun yerine yaptirilan kutuphane (H.1131/M.1719);  bodrum kat uzerine oturan kubbeli sofa ve buna acilan uc eyvandan olusur. Giris kanadinda uc bolmeli bir revak ve revakin cephesine bitisik bir cesme ve revakin orta kismina bakan kucuk boyutlu ikinci bir cesme yer alir. Yapi M.1856 yilindaki Enderun yangininda hasar gormus, yangindan sonraki onarimda giris cephesinde bazi degisiklikler yapilmistir. Kutuphanenin bu yangindan onceki gorunumu Levni’nin minyaturlerinde, Bartlett’in gravurunde ve bir tabloda izlenebilmektedir. Cumhuriyet doneminde 1924-1999 yillari arasinda birkac kez onarilan yapi, en son 2014-2018 yillari arasinda restore edilmistir. III. Ahmet Kutuphanesi; Osmanli kosk tiplerinden ilham alan bodrum katli plani, mermer malzemeyle kapli anitsal cepheleri, ilginc cesme yapilariyla iliskilendirilmis revaki; zengin alci (stuko) ve cinilerle bezeli ic mekanlari, sedef kakmali pencere kepenkleri,  ust sira pencerelerinin revzenleri ve ic mekanda mermer sutunlar, basliklar ve bunlarin ust kisimlarindaki plastik ogeleriyle Lâle devrini en gosterisli bicimde yansitan yapilardan birisidir. Fakat ic cepheleri tavana kadar kaplayan cinilerin Lâle devrinden onceye ait yapilardan getirildikleri bilinmektedir. Bu cinilerin buyuk cogunlugu 17. yuzyil ilk yarisina tarihlenebilirler. Bir grup cini ise uslup acisindan 17. yuzyilin ikinci yarisina verilebilirler.  Lâle devrinin simge yapilarindan birisi olan III. Ahmet Kutuphanesi’nde Klâsik usluptaki cinilerin kullanilmasi ilginc bir tezat olusturmaktadir.