Written description of the Segah makam by Tanburi Cemil Bey

Abstract

Tanbûrî Cemil Bey, ilk baskısı 1905 (Rumi 1321) yılında yayımlanmış olan “Rehber-i Mûsıkî” başlıklı nazariyat kitabında Segâh makamının kısa bir tarifini yapmış ve eser örneği olarak da Tanbûrî Osman Bey’in meşhur Segâh Peşrev’inin notasını vermiştir. Bu çalışmanın amacı, Segâh makamı hakkında Cemil Bey’in kaleminden çıkmış olan söz konusu tarifi mercek altına alarak tarihsel bağlamı içinde incelemektir. Makalede öncelikle Segâh makamının tarihsel değişim aşamalarına işaret edilmiş ve Cemil Bey’in verdiği makam tarifinin, bu aşamaların hangi noktasında yer aldığı belirtilmiştir. Bunun ardından, Rehber-i Mûsıkî’de kullanılmış olan perde anlayışı, notasyon sistemi ve makam anlatım yöntemi bağlamında Cemil Bey’in Segâh makamının tarifi analiz edilmiştir. Bu incelemelerde, Segâh makamı için Cemil Bey’in verdiği dizi ile günümüz Arel-Ezgi sisteminde kabul edilen dizi arasındaki farklılığın nedenleri yorumlanmış; ayrıca, Cemil Bey’in, özellikle makam seyrinin karar bölgesinde kullanımından bahsettiği iki dizi-dışı perdenin (ki söz konusu perdeleri Dik Acem ve Nim Hisar olarak değerlendirmek mümkündür) hem diğer teori eserlerinde hem de repertuardaki eser örneklerinde izi sürülmüştür. Cemil Bey’in, başka hiçbir yazılı kaynakta veya herhangi bir eser notasında örneğine rastlanmadığı için icracılık alanda saklı bir uygulama olarak değerlendirilebilecek Dik Acem perdesi kullanımı hakkında yazılı bilgi vermiş olması, Rehber-i Mûsıkî’deki Segâh makamı tarifinin en özgün yanı olarak karşımıza çıkmaktadır.