Dopuszczalność przeprowadzenia i wykorzystania dowodu uzyskanego za pomocą czynu zabronionego do celów postępowania karnego na gruncie prawa polskiego

Abstract

Artykuł dotyczy dopuszczalności przeprowadzenia i wykorzystania dowodu uzyskanego za pomocą czynu zabronionego do celów postępowania karnego. W Stanach Zjednoczonych Ameryki obowiązuje generalny zakaz posługiwania się tzw. owocami zatrutego drzewa. Polskie prawo przez lata nie odnosiło się do zakazu owoców zatrutego drzewa, poprzestając jedynie na szczątkowej regulacji prawnej. Doktryna i orzecznictwo pomagały rozstrzygnąć dany problem in casu. Ustawą z 27.9.2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw wprowadzono art. 168a k.p.k., który w oparciu o kryterium materialnoprawne wykluczał możliwość wykorzystania dowodów uzyskanych bezpośrednio z czynu zabronionego. Okres obowiązywania tego przepisu w takim brzmieniu nie był jednak długi. Pojawiły się bowiem wątpliwości co do możliwości ustalenia prawdy materialnej w toku procesu kontradyktoryjnego, czego konsekwencją był powrót do inkwizycyjnego modelu postępowania karnego. W kolejnej nowelizacji art. 168a k.p.k. otrzymał więc nowe – obowiązujące do dziś - brzmienie, które będąc przeciwieństwem dotychczasowego, dopuszcza wykorzystanie dowodów uzyskanych contra lege, choć należy przyznać, że stawia od tej zasady trzy wyjątki. Autor wskazuje na konieczność uchylenia tego przepisu i postuluje powrót do poprzedniego modelu postępowania. W artykule Autor odnosi się także do art. 168b do k.p.k. Zgoda następcza prokuratora na wykorzystanie dowodu popełnienia przestępstwa innego niż objętego kontrolą operacyjną jest bowiem wykroczeniem poza podmiotowy lub przedmiotowy zakres tej kontroli operacyjnej i stanowi dowód uzyskany wbrew wymaganiom ustawy, a więc jest dowodem uzyskanym wbrew prawu. Zdaniem Autora taka regulacja jest jednak słuszna, gdyż podnosi skuteczność wykrywania i ścigania przestępstw. Jednocześnie, z uwagi na otwarty katalog czynów zabronionych, do których ma on zastosowanie, przepis powinien zostać sprecyzowany w taki sposób, aby mógł być stosowany wyłącznie do enumeratywnie wymienionych w nim przestępstw.Artykuł dotyczy dopuszczalności przeprowadzenia i wykorzystania dowodu uzyskanegoza pomocą czynu zabronionego do celów postępowania karnego. W Stanach ZjednoczonychAmeryki obowiązuje generalny zakaz posługiwania się tzw. owocami zatrutego drzewa.Polskie prawo przez lata nie odnosiło się do zakazu owoców zatrutego drzewa, poprzestającjedynie na szczątkowej regulacji prawnej. Doktryna i orzecznictwo pomagały rozstrzygnąćdany problem in casu. Ustawą z 27.9.2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowaniakarnego oraz niektórych innych ustaw wprowadzono art. 168a k.p.k., który w oparciuo kryterium materialnoprawne wykluczał możliwość wykorzystania dowodów uzyskanychbezpośrednio z czynu zabronionego. Okres obowiązywania tego przepisu w takim brzmieniunie był jednak długi. Pojawiły się bowiem wątpliwości co do możliwości ustalenia prawdymaterialnej w toku procesu kontradyktoryjnego, czego konsekwencją był powrótdo inkwizycyjnego modelu postępowania karnego. W kolejnej nowelizacji art. 168a k.p.k.otrzymał więc nowe – obowiązujące do dziś - brzmienie, które będąc przeciwieństwemdotychczasowego, dopuszcza wykorzystanie dowodów uzyskanych contra lege, choć należyprzyznać, że stawia od tej zasady trzy wyjątki. Autor wskazuje na konieczność uchyleniatego przepisu i postuluje powrót do poprzedniego modelu postępowania.W artykule Autor odnosi się także do art. 168b do k.p.k. Zgoda następcza prokuratora nawykorzystanie dowodu popełnienia przestępstwa innego niż objętego kontrolą operacyjnąjest bowiem wykroczeniem poza podmiotowy lub przedmiotowy zakres tej kontrolioperacyjnej i stanowi dowód uzyskany wbrew wymaganiom ustawy, a więc jest dowodemuzyskanym wbrew prawu. Zdaniem Autora taka regulacja jest jednak słuszna, gdyż podnosiskuteczność wykrywania i ścigania przestępstw. Jednocześnie, z uwagi na otwarty katalogczynów zabronionych, do których ma on zastosowanie, przepis powinien zostaćsprecyzowany w taki sposób, aby mógł być stosowany wyłącznie do enumeratywniewymienionych w nim przestępstw.