Hizan ve Çevresinin (Bitlis) Drenaj Ağı Özellikleri, Yüzeysel Suları ve Riskleri

Afet ve Risk Dergisi Pub Date : 2023-08-01 DOI:10.35341/afet.1220961

Bülent Matpay, A. Doğu, Mehmet Akif Seyi̇toğullari

{"title":"Hizan ve Çevresinin (Bitlis) Drenaj Ağı Özellikleri, Yüzeysel Suları ve Riskleri","authors":"Bülent Matpay, A. Doğu, Mehmet Akif Seyi̇toğullari","doi":"10.35341/afet.1220961","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"Van Gölü’nün güneyinde Dicle havzasında bulunan sahanın yüzeysel sularını; daimi ve geçici akarsular, kökeni farklı kaynaklar ve yapay set gölü (Gayda Göleti) oluşturmaktadır. Ana akarsu, eğime uyumlu gelişen K-G uzanımlı konsekant niteliğe sahip Büyükdere’dir. Buna sekiz daimi ve çok sayıda geçici akarsu bağlanmaktadır. Hizan’ın kuzeyi eğime uyumlu paralel, sub-paralel, dantritik drenaj ağı karakterindeyken, Hizan güneyiyse çoğunlukla kafesli drenaj ağı karakterindedir. Bu drenaj ağını D-B eksenli uzanan subsekant kollar, buna belirli açılarla bağlanan resekant, obsekant kollar oluşturmaktadır. Jeomorfolojik-jeolojik ve iklim özelliklerinin kısa mesafelerde değiştiği sahada, drenaj ağları da farklılık göstermektedir. Bu yönüyle morfolojik olarak geçiş zonunda olan sahanın jeomorfolojisi ve drenaj ağı değişiminde belirleyici etmen tektonizmadır. Havzanın tüm yüzeysel suları güneyde Çetin HES barajına karışmaktadır. Son yıllarda yaşanan küresel iklim değişimleri arazinin yüzeysel sularına da yansımaktadır. Bu etki sahada kuraklık olarak görüldüğü gibi, drenaj ağının belli yerlerinde su baskını olarak da görülmekte olup insan yaşamı ve yerleşim yerleri, flora-fauna habitatı üzerinde riskler oluşturmaktadır. Nihayetinde sahada insan-su ilişkisi bağı doğru kurulmadığı takdirde, insanın yüzeysel sular üzerinde, yüzeysel suların da insan üzerinde olumsuz etki üretmesi kaçınılmazdır. Yüzeysel su sistemlerinin sürdürülebilirliği için, suların kirletilmemesi (pestisidler, evsel atıklar), korunarak gelecek nesillere aktarımı hususunda yöre insanı bilgilendirilmeli ve su yönetimi politikaları güncel tutulmalıdır. Su baskınları bakımından ’’yüksek riskli‘’ olan sahada geçmişte yaşanan su baskınları da dikkate alınarak, gelecekte olası su baskınları için proaktif (önleyici) tedbirler alınmalıdır. Tedbir planlamalarında jeomorfolojinin (drenaj ağı özelliklerinin) dikkate alınması elzemdir. Bu minvalde kuraklıktan ötürü oluşan tarımsal sulama problemlerinin çözümünde bilinçsizce drenaj ağlarına yapılan beşeri müdahaleler, yüzeysel suların sürdürülebilirliğini, su baskınlarını etkileyeceği unutulmamalıdır.","PeriodicalId":107031,"journal":{"name":"Afet ve Risk Dergisi","volume":"12 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2023-08-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Afet ve Risk Dergisi","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.35341/afet.1220961","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}

引用次数: 0

Abstract

Van Gölü’nün güneyinde Dicle havzasında bulunan sahanın yüzeysel sularını; daimi ve geçici akarsular, kökeni farklı kaynaklar ve yapay set gölü (Gayda Göleti) oluşturmaktadır. Ana akarsu, eğime uyumlu gelişen K-G uzanımlı konsekant niteliğe sahip Büyükdere’dir. Buna sekiz daimi ve çok sayıda geçici akarsu bağlanmaktadır. Hizan’ın kuzeyi eğime uyumlu paralel, sub-paralel, dantritik drenaj ağı karakterindeyken, Hizan güneyiyse çoğunlukla kafesli drenaj ağı karakterindedir. Bu drenaj ağını D-B eksenli uzanan subsekant kollar, buna belirli açılarla bağlanan resekant, obsekant kollar oluşturmaktadır. Jeomorfolojik-jeolojik ve iklim özelliklerinin kısa mesafelerde değiştiği sahada, drenaj ağları da farklılık göstermektedir. Bu yönüyle morfolojik olarak geçiş zonunda olan sahanın jeomorfolojisi ve drenaj ağı değişiminde belirleyici etmen tektonizmadır. Havzanın tüm yüzeysel suları güneyde Çetin HES barajına karışmaktadır. Son yıllarda yaşanan küresel iklim değişimleri arazinin yüzeysel sularına da yansımaktadır. Bu etki sahada kuraklık olarak görüldüğü gibi, drenaj ağının belli yerlerinde su baskını olarak da görülmekte olup insan yaşamı ve yerleşim yerleri, flora-fauna habitatı üzerinde riskler oluşturmaktadır. Nihayetinde sahada insan-su ilişkisi bağı doğru kurulmadığı takdirde, insanın yüzeysel sular üzerinde, yüzeysel suların da insan üzerinde olumsuz etki üretmesi kaçınılmazdır. Yüzeysel su sistemlerinin sürdürülebilirliği için, suların kirletilmemesi (pestisidler, evsel atıklar), korunarak gelecek nesillere aktarımı hususunda yöre insanı bilgilendirilmeli ve su yönetimi politikaları güncel tutulmalıdır. Su baskınları bakımından ’’yüksek riskli‘’ olan sahada geçmişte yaşanan su baskınları da dikkate alınarak, gelecekte olası su baskınları için proaktif (önleyici) tedbirler alınmalıdır. Tedbir planlamalarında jeomorfolojinin (drenaj ağı özelliklerinin) dikkate alınması elzemdir. Bu minvalde kuraklıktan ötürü oluşan tarımsal sulama problemlerinin çözümünde bilinçsizce drenaj ağlarına yapılan beşeri müdahaleler, yüzeysel suların sürdürülebilirliğini, su baskınlarını etkileyeceği unutulmamalıdır.

查看原文本刊更多论文

该地区位于凡湖南部底格里斯河流域，地表水由永久性和临时性河流、不同来源的泉水和一个人工堤坝湖（盖达池塘）组成。主要河流是布尤克代雷河（Büyükdere），该河流呈 N-S 向，N-S 向延伸，是一条 N-S 向延伸的汇流河，与斜坡协调发展。有八条永久性溪流和许多临时性溪流与之相连。希赞北部的特点是与坡度一致的平行、次平行和丹田状排水管网，而希赞南部则主要是笼状排水管网。这种排水管网由在 D-B 轴上延伸的次级支流和以一定角度与之相连的 resecant、obsekant 支流组成。在地貌-地质和气候特征发生短距离变化的地区，排水管网也会发生变化。在这方面，构造运动是形态上处于过渡带的地区地貌和排水管网变化的决定因素。盆地的所有地表水都流入南部的切廷 HEPP 大坝。近年来经历的全球气候变化也反映在陆地地表水上。这种影响表现为实地的干旱和排水管网某些地区的洪水，给人类生活、居住区、动植物栖息地带来了风险。归根结底，如果不能在实地正确建立人水关系，那么人类将不可避免地对地表水产生负面影响，而地表水也将对人类产生负面影响。为了地表水系统的可持续发展，应告知当地人不要污染水体（杀虫剂、生活垃圾），保护水体并将其传给后代，同时应及时更新水管理政策。应考虑到洪水 "高危 "地区过去所经历的洪水，为未来可能发生的洪水采取积极（预防）措施。在规划措施时必须考虑地貌（排水管网特征）。在这方面，不应忘记的是，在解决干旱造成的农业灌溉问题时，对排水管网进行无意识的人为干预会影响地表水和洪水的可持续性。

本文章由计算机程序翻译，如有差异，请以英文原文为准。

求助全文

约1分钟内获得全文求助全文

来源期刊

Afet ve Risk Dergisi

自引率

0.00%

发文量