ESKİ MEZOPOTAMYA’DA DOMUZ, DOMUZ YETİŞTİRİCİLİĞİ VE DOMUZUN RİTÜEL METİNLERİNDE KULLANIMIYLA İLGİLİ ÇEŞİTLİ KAYITLAR

Abstract

Mezopotamya’da domuz, daha çok eti ve yağı için yetiştirilen bir hayvandı. Kısa zaman içerisinde çok yavru yapabilen domuzlar önemli bir et kaynağıydı. Domuz, Eski Mezopotamya kaynaklarında özellikle III.Ur/Yeni Sumer dönemine tarihlenen Ur, Garšana, Umma, Lagaš, Puzriš Dagan gibi önemli kentlerde ele geçen ekonomik içerikli arşivlerde ve Eski Babil döneminden bazı kaynaklarda sıklıkla geçmektedir. Domuzlar, uzak mesafe yolculukları için uygun hayvanlar olmadığından, yeniden dağıtımı yapılamadığından ve aynı zamanda süt ve yumurta gibi temel ürün sağlayan bir hayvan olmaması sebebiyle domuz yetiştiriciliğinin yerel yönetim tarafından pek desteklenmediği görüşü yaygındır. Domuz yetiştiriciliğinin, genellikle küçük ölçekte, daha mütevazi çiftçi ailelerin uğraştığı bir faaliyet olduğu düşünülmektedir. Domuz yetiştiriciliği konusunda en zengin bilgiler III.Ur dönemine ait Lagaš arşivinden ve Eski Babil dönemi kayıtlarından gelmektedir. Mezopotamya’da düzenlenen festivallerde, bayramlarda ve cenaze törenlerinde katılımcılara sunmak amacıyla çeşitli kasabalardan büyükbaş ve küçükbaşlarla birlikte domuzların da sipariş verilen hayvanlar arasında olduğu çivi yazılı belgelerde kayıtlıdır. Domuzlar, sadece eti ve yağı için tüketilmiyordu. Aynı zamanda kötülüğü/büyüyü kovma/bozma ritüellerinde, olumsuzluğun yüklendiği nesne olarak yani “yerini alma” ritüellerinde de kullanılan bir hayvandı. Çivi yazılı belgelerle birlikte, başta silindir mühürler olmak üzere rölyeflerde, muskalarda, kil figürlerde ve çeşitli arkeolojik eserlerin üzerinde domuz betimlemelerini görmek mümkündür. Bu çalışmamızın sınırları, ağırlıklı olarak domuzlarla ilgili bilgilerin en sık kaydedildiği III.Ur dönemi metinleri ve Eski Babil döneminden bazı belgeler çerçevesinde şekillenmiştir. Domuzların ritüellerde kullanımına ilişkin birtakım metinler de bu çalışmada ele alınmıştır.