Askeri Darbeleri Mümkün Kılan Sebepler: Türkiye İncelenmesi

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti’nin toprak bakiyesi üzerine kurulmuş ve yönetim mekanizmalarını bu doğrultuda oluşturmuştur. Bununla birlikte Türkiye Cumhuriyeti kuruluş sürecine askeri üniformalarla girmiş, halkın yönetimi devlet sisteminde kurumsallaşmalar tamamlanıncaya veya olgunlaşıncaya kadar bu askeri üniforma görüntüsü devam etmiştir. 1920’li yıllarda devlet yönetimindeki kıyafetlerde sivilleşmeler yaşansa da liderlerin zihniyet ve beklentilerinde fazla bir değişim yaşanmamıştır. Ancak tarihsel süreç halkın devlete ve devlet yönetimine bakış açılarını sivilleşme lehine dönüştürmüştür. II. Dünya Savaşı sonucu ile başlayan dünya üzerindeki kutuplaşmalar; Türkiye ekonomisinin bu kutuplaşmalar karşısındaki savunmasız, kırılgan ve yoksul yapısı bahsi geçen dönüşümü tetikleyen unsurlardan birkaçı olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti tek partili yönetimden sıyrılma sinyallerini de bu dönemde vermeye başlamıştır. Ancak Türkiye, siyasi tarih sürecinde Cumhuriyet sistemini ara ara sekteye uğratan olaylar yaşamıştır. Cumhuriyet, demokrasi ve adalet gibi temel dinamiklerin yara almaması için askeri vesayet, bu dinamikleri ortadan kaldırmıştır. Türkiye Cumhuriyeti günümüze kadar halkın onayını alan yönetimleri doğrudan pasivize etmiş 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980 ve 28 Şubat 1997 darbeleri ile karşılaşmış ve acı sonuçlarını Cumhuriyetin ana unsuru olan halk çekmiştir. Gerçekleştirilen bütün askeri müdahaleler mutlaka çeşitli sebeplere dayandırılmıştır. Askeri darbelerde failler, sebeplerin neler olduğundan ziyade darbeyi meşrulaştıracak sonuçlara vurgu yapmıştır ve her darbe domino etkisi gibi bir sonraki darbeye referans teşkil etmiştir. Askeri vesayet, sivil yönetim üzerinden hegemonya kurma eğilimini, sebeplerden ziyade sonuçlara odaklanma manipülasyonu üzerinden yapmak istemiştir. Çünkü temel gerçektir ki, asker açısından sebeplerin olmadığı bir durumda halka gösterilecek sonuçlar bulunmayacaktır. Bu çalışmada 1960, 1971, 1980 ve 1997 askeri darbelerine bazı dönemlerde referans, bazı dönemlerde ilham kaynağı olan sebeplerin neler olduğu daha sonra da bu sebepleri değerlendirmek/ tartışmak amaçlanmaktadır.