АБАЙ ӨЛЕҢДЕРІ МЕН АУЫЗ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ӘБЖАД ҚЫЗМЕТІНІҢ ҮНДЕСТІГІ

Abstract

Мақалада қазақ халқының танымындағы әбжад ғылымының қолданылуы туралы айтылады. Әбжад ғылымынң зерттейтін аясы дыбыстардың сандық мағыналары болғандықтан, мейлі ауызша болсын, мейлі жазба түрінде болсын сөздік қолданыста оның сандық сипаты қоса жүретіндігін ғылыми тұрғыда анықтау негізгі міндет болып табылады. Нәтижесінде қасиетті деп есептелетін біршама сандардың өзегі қоса ашылады. Сонымен қатар, дыбыстардың бір бөлігінің сандық мағынаға ие болу себептері де түсіндіріледі. Қолданысы қазақ халқының дәстүрінде толық орныққан сандық-дыбыстық әрекеттердің ұлттық көзқарас тұрғысынан қалыптасу негізі де қарастырылады. Әрбір айтылған тұжырымды пікірлерге «Мұхаммад пайғамбар», «Ғалиарыстан», «Мәлике қыз», «Жүсіп-Зылиқа» тәрізді діни дастандар мен Абай Құнанбайұлы шығармаларынан дәлелдеу мақсатында үзінділер келтірілген. Мәселен, бір және екі санының мағынасын ашу үшін дастандардан үзінді қолданылса, адам деген сөздің сандық негізін айқындауда Абайдың өлеңі алынған. Сондай-ақ, қазақ халқының дәстүріндегі қыз баланы «қырық жеті» деп атаудың да себебі айқындалған. Келесі бір келелі мәселе қазақ сөзіне байланысты. Оның әбжадтық мағынасын айқындай отырып, қазақ халқының осы дүниені неге бес күндік жалған деп атағандығы ғылыми тұрғыда сарапталып, көрсетіледі. Тағы бір назар аударарлық мәселе алфавиттік реттік неге А дыбысынан басталады деген сұраққа ғылыми тұрғыда жауап беру болып табылады. Мақаладағы негізгі түйін қазақ халқында дыбыстың сандық мағынасымен айқындала отырып қолданылуы көне дәуірде қалыптасқан, сөйтіп, үйреншікті дәстүрге айналғандығы айтылады. Яғни, әбжад ғылымын ұлттық таныммен сабақтастыра зерттеу ғылыми тың тұжырымдардың ұйытқысы болары хақ.