Âyan Ailesi Tavaslızadeler ve Sultan II. Abdülhamid Döneminde Denizli’de Yerel Yöneticilerin Yolsuzlukları

Abstract

Osmanlı Devleti’nde âyanlık XVIII. yüzyılda bir devlet kurumu haline gelmiştir. Asayiş, toprakların korunması, eşkıyalığın önlenmesi, seferlere toplayabildiği kuvvetlerle destek verilmesi, ordunun geçiş yollarının korunması ve ihtiyaçları için teçhizatın ayarlanması gibi kolluk, asayiş ve muhafaza konularında âyanlardan yararlanılmıştır. Âyanların önde gelenlerinden Tavaslızadeler, XIX. yüzyılda Denizli ve Menteşe sancaklarında hüküm sürmüş, Tanzimat'ın getirdiği yeni düzenlemelerle yetkilerinin kısıtlanmasına ve hâkimiyetlerinin daraltılmasına rağmen yeni düzende de etkinliklerini sürdürmüş ve bürokratik bir güç olarak varlıklarını devam ettirmişlerdir. Osmanlı Devleti, Kanun-ı Esasi ile bu güçleri ortadan kaldırarak taşra halkının refah içinde yaşamasını sağlamayı amaçlamıştır. Ancak Kanun-i Esasi ile yapılması planlanan bu reformlar, Tanzimat Fermanı ile tasarlanan reformlarda olduğu gibi umulan gelişmeyi sağlayamamıştır. Ayanlar üzerine müstakil çalışmalar yapılmış olsa da bu çalışmalarda, âyanların kendi bölgelerindeki memurlarla olan münasebetleri, ne tür yolsuzluklara karıştıkları, Sultan II. Abdülhamid devrindeki ihtiras ve iradesizlikleri ele alınmamıştır. Bu çalışma, Sultan Abdülhamid döneminde Osmanlı bürokrasisinde memurlar ve âyanlar arasındaki ilişkinin deformasyonunu ve XIX. yüzyıl sonlarında Osmanlı mahalli idare güçlerinin durumunu, Denizli ve çevresinde bir güç olarak varlıklarını sürdüren Tavas Ağaları hakkında birbirini takip eden bir dizi arşiv kaydı ile incelemektedir.