ŞAMANİST DÖNEMDEN KALMA ORTAK ANILARDAN GÜLBANKLAR VE AK BATALAR

Abstract

Anadolu ve Kırgızistan; ortak tarihe sahip olmanın verdiği ortak inanışı, ortak kültürü, olaylara ortak bakışı ve olayları ortak algılayışı halk kültürüne dair pek çok uygulamada ve inanışta devam ettirmiştir. Bu ortaklıklar aradan pek çok zaman geçse dahi aynı anlayışla sürdürülmüş ve bugün şaşırtıcı derecede benzerliklerin olduğu uygulamalarda ve inanışlarda kendini göstermiştir. Geçmişteki ortak tarih, kültür ve yaşam zaman içerisinde coğrafyaların değişmesiyle birlikte yerini ortak anılara bırakmıştır. Bu çalışmanın ana konusunu oluşturan kalabalık bir grup eşliğinde ve törensel mahiyette edilen dua, Anadolu ve Kırgız halkında görülen benzerliklerdendir. Özellikle Anadolu’da ve Kırgızistan’da insan hayatında geçiş dönemlerinin önemli görülmesi ve bu dönemlerin dualarla kutsanması, duaların törensel bir uygulama ile kalabalık halk eşliğinde ve toplumca saygın, yaşça büyük kişiler tarafından edilmesi gibi benzer özellikler dua ve dua etme ile ilgili ortaklıklardan bazılarıdır. Bu çalışmada en eski Türk inanışlarından Şamanizm, atalar kültü ve tabiat kültlerinin etrafında şekillenmiş, Şamanizm’deki Şaman dualarından bugünlere ulaşan Anadolu Alevi inanışındaki gülbanklar ile Kırgızistan’daki hayır duası anlamına gelen ak batalar; köken, konu ve işlevsellik açısından karşılaştırılmıştır. Böylece bir zamanlar ortak yaşamanın sonucu olan ortak anılardan dua ve törensel dua etme geleneğinin hem uygulama hem de söyleyişte anımsanarak farklı coğrafyalarda nasıl ve ne şekilde devam ettirildiği benzer ve farklı yönleriyle açıklanmaya çalışılmıştır.