İSTANBUL’DA CUMHURİYET DÖNEMİNDE PLANLAMA ÇALIŞMALARI: HENRİ PROST VE LUİGİ PİCCİNATO’NUN PLANLARININ SONRAKİ DÖNEMLERE ETKİLERİ AÇISINDAN MUKAYESELİ ANALİZİ

Abstract

Dünyanın en önemli şehirlerinden biri olan İstanbul'un tarihinin, Yenikapı’da Marmaray için yapılan kazılar ve burada elde edilen bulgulara göre, 8500 yıl evveline kadar gittiği düşünülmektedir. Tarihi süreçte birçok büyük devlete başkentlik yapan İstanbul bu süreçlerde birçok değişim yaşamıştır. Osmanlı’nın son dönemlerinde ve özellikle Tanzimat ile başlayan süreçte batılılaşma tesirinde çeşitli şehir planlama çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar Cumhuriyet’in ilanı sonrasında da devam etmiştir. Amaç: Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı sonrasında İstanbul’da etkili olan iki adet şehir planlama yaklaşımının mukayeseli olarak incelemesi yapılmaktadır. Her iki planlamanın İstanbul’a etkileri, birbirleriyle farklılıkları ve sonraki dönemlerde İstanbul’da ne tür iz bıraktıkları üzerinde durulmuştur.. Yöntem: Bu çalışma nitel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada öncelikle literatür taraması yapılmış, farklı kaynaklardan elde edilen bilgiler belli bir kurgu içinde derlenerek bir sonuca gidilmeye çalışılmıştır Bulgular: Cumhuriyet döneminde İstanbul’daki iki planlama çalışmasına geçmeden önce Osmanlı’nın son döneminde İstanbul’da hangi saiklerle ne tür planlama çalışmaları yapıldığına bakılmıştır. Burada batıya ilginin arttığı ve Tanzimatla birlikte hızlandığı bir dönemde şehir planlaması noktasında da bu ilginin varlığı görülmüş ve özellikle bu dönemde İstanbul’da vuku bulan seri yangınların şehir planlaması çalışmalarını etkilediği fark edilmiştir. 1937 Sonrası İstanbul’da başlayan ve 1950’ye kadar süren Henri Prost dönemi hem planlamanın yapıldığı ve hem de uygulandığı bir dönemdir. Bu dönemde İstanbul’un daha çok iç kesimlerinde bir yoğunlaşma ortaya çıkmıştır. Oysa 1958’den sonra devreye giren Piccinato’nun planlaması şehrin doğru batı ekseninde genişlemesini hedefleyen bir planlamadır. Ayrıca şehri geniş bir bölgenin içinde onunla birlikte planlayan bir yaklaşıma sahiptir. Piccinato’nun planlaması özellikle kendisinden çok daha sonraki dönemlerde etkili olan bir çalışma olarak dikkat çekmektedir Özgünlük: Bu çalışmanın en ilginç yanı bir yönü ile Prost ve Piccinato planlamaları arasındaki temel ayrılığı ve zıtlığı ortaya çıkarması diğer yönü ile de Piccinato’nun fikirlerinin 1980 sonrası iktidara gelen ANAP’lı İstanbul Belediye Başkanı Bedrettin Dalan’ın icraatları ile çok benzeşmesidir. Bedrettin Dalan sonrası İstanbul Büyükşehir Belediyesinde yönetime gelen farklı başkanlar zamanında da Piccinato’nun düşünceleri bir çok yönü ile uygulamaya konmuştur. Bu konu çerçevesinde araştırılan kaynaklarda bu tarz bir tespite rastlanmamıştır. Piccinato’nun İstanbul’da şehrin yönetimiyle ilgili bir noktada bulunmamasına rağmen fikirlerinin önemli bir bölümünün yıllar sonra tatbik mevkiine konulduğunu tespit etmek ve bunu ortaya koymak, bu çalışmanın en özgün noktalarından birisidir