Archiwistyczny reportaż kryminalny. Retrokryminalna paraliteratura

Abstract

Celem artykułu jest omówienie cech tzw. retrokryminałów, których konwencje nawiązują m.in. do klasycznej międzywojennej powieści kryminalnej czy tzw. powieści milicyjnej z czasów PRL-u. Autor pokazuje, że retrokryminały wykorzystują nostalgiczne i  melancholijne potrzeby czytelników traktujących literaturę popularną jako formę eskapizmu. Ich nieoczekiwaną konkurencją od kilku lat są dziennikarskie reportaże opisujące spektakularne śledztwa i sądowe  procesy kryminalne z dwudziestowiecznych dziejów Polski. Za wzór dla nowego gatunku uznano twórczość nestorki reportażu sądowego Barbary Seidler. Reportaże kryminalne pełnią podobne funkcje  nostalgiczne, które uzupełnia jednak solidna praca archiwistyczna – poszukiwanie rozwiązań zagadek sprzed lat. Są rzetelnymi obrazami dwudziestowiecznego społeczeństwa, które przegląda się w historii skandali i zbrodni, ich społecznym odbiorze i miejskich mitologiach. Autor wskazuje współczesnych twórców tej formy reportażu  (Cezarego Łazrewicza, Łukasza Orbitowskiego, Przemysława  Semczuka, Magdę Omilanowicz), którzy interesująco eksperymentują z formą narracji, raz zbliżając się do konwencji powieściowej, innym razem trzymając się sztywnych reguł kroniki kryminalnej, a czasami uciekając w próby quasi-psychologicznej introwertyzacji reportażu.