Millî Mücadele Döneminde Bir Mandacı: “Halide Edip (Adıvar)”

Abstract

Halide Edip (Adıvar), özellikle İzmir`in işgali sonrası toplumsal uyanışı başlatan konuşmaları ve yazıları ile mücadele ruhunu ateşleyen bir vatansever olmakla birlikte diğer taraftan kurtuluşu, Türk Milletinin karakterinde, özverisinde ve başarıya olan inancında değil de Amerika’nın koruyuculu ve kollayıcılığı altında gören önemli bir figürü olarak tarihimizde yerini almıştır. İstanbul`un işgali sonrası geçtiği Anadolu`da Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Milli Mücadelemizin en karanlık ve zorlu zamanlarından büyük bir başarı hikayesinin yazılmasına tanık olmasına rağmen, Mustafa Kemal`in “Milli Hakimiyet” esasına dayalı “Tam Bağımsız” bir ülke idealine karşılık, Türkiye`nin Amerikan emperyalizminin bir sömürgesi olması düşüncesine sıkı sıkıya bağlılığına dayanan fikir ayrılığı, kurtuluştan sonra her ikisi arasındaki bağları koparmış, 1926`da başlayan ve Mustafa Kemal Atatürk`ün vefatının ardından,1939`a kadar süregelen sürgün hayatının başlamasına neden olmuştur. Başlangıçta kendisi gibi mandacı fikirlere sahip olan ve “Kurtuluş Savaşı” süresince çok iyi anlaştığı Mustafa İsmet İnönü`nün Cumhurbaşkanlığı ile herhangi bir üniversiteden akademik eğitimi almamasına rağmen İstanbul Üniversitesi`nde “Profesör” ünvanlıyla atandığı eğitimci yaşamı, Edebiyat alanında verdiği onlarca eser ve yetiştirdiği yüzlerce öğrenciyi geride bırakarak 1964 yılında sona ermiştir. Halide Edip`in Türk Milletinin önemli bir tarihsel sürecine çok yakından tanık olması, sürecin mimarlarıyla olan yakın ilişkisi onu literatür dünyasında önemli şahsiyetlerinden biri haline getirilmesine rağmen, mücadele dönemindeki “mandacı” düşünceleriyle de ulusalcı ve anti-emperyalist düşünce tarafından da eleştirilerin odağına oturtulmuştur. Çalışmayla, Millî Mücadele döneminde Amerikan Mandasının ateşli taraftarları olarak bilinen Halide Edip (Adıvar)`ın, eleştirisel olarak analizi yapılacaktır.