ÇUVAŞ TÜRKÇESİNİN SÖZLÜKLERİ

Abstract

Cuvascaya ait ilk kayitlar onlarin yasadiklari bolgeye Ruslarin gelisi ile ortaya cikmistir. Farkli amaclarla yapilan ilk kayitlar arasinda sozlukculugun de ilk adimlari olarak degerlendirilen listeler yer almaktadir. Bu eserler farkli calismalar cercevesinde zaman zaman da meslegi dilcilik olmayanlar tarafindan hazirlanmistir. Bu ilk donem eserlerinden sonra ozellikle Rusya’daki misyonerlik calismalarina paralel bir sekilde dil, tercume calismalari yaninda sozlukler de ortaya cikmaya baslamistir. Misyonerlik calismalari cercevesinde dini alandaki calismalarin daha verimli olmasi icin yapilan gramer ve sozluk calismalari Cuvasca arastirmalari tarihi icin cok onemlidir. Ozellikle Rusya’da konuyla ilgili akademik kurumlarin da faaliyete gecmesiyle ciddi bir sozlukculuk geleneginin ortaya ciktigi gorulmektedir. Bu gelisme Cuvas sozlukculugune de yansimistir. Kelime listeleri seklinde baslayan misyonerlik calismalari cercevesinde devam eden ve akademik kurumsallasma ile zenginlesen calismalarda zengin bir sozluk kulliyati ortaya cikmistir. Makalede baslangicindan gunumuze kadar gecen sure icerisinde yayimlanan sozlukler Rusya ve “Rusya disinda yayimlananlar olarak biciminde siniflandirilarak islenmistir. Rusya’da yapilan calismalar kronolojik bir duzen icerisinde verilmistir. Carlik Rusyasi, Sovyet Rusyasi ve Sovyet Rusya sonrasi federasyon doneminde sozluk calismalari seklinde donemlere ayrilmistir. Onemli gorulen sozlukler genel hatlariyla tanitilmistir. Tespit edilen butun sozlukler tasnif edilerek tam kunyeleriyle birlikte verilmistir. Sozluklerin tasnifinde Dogan Aksan’in siniflandirmasi esas alinmis eserlerin tam kunyeleri bu siniflandirmada yer almistir. Sozluk yayinlarinin buyuk bir bolumu dogal olarak Cuvaslarin yasadigi Rusya’dadir. Carlik, Sovyet ve Sovyet sonrasi donemde cok sayida sozluk yayimlanmistir. Bu sozlukler arasinda Ruscadan Cuvascaya veya Cuvascadan Ruscaya olanlar agirliktadir. Ozellikle farkli alanlara ait cok sayida terimler sozlugu yayimlanmistir. Bunun disinda Finlandiya, Almanya, Turkiye gibi bazi ulkelerde de Cuvasca sozlukler yayimlanmistir. Rusya disinda yayimlanan Cuvasca sozluklerin sayisi cok fazla degildir.