Liman Operasyonel Verimliliğinin Karlılık İle İlişkisi: TCDD Limanları Üzerine Bir Araştırma

Abstract

Dış ticaret hacminin büyük kısmının gerçekleştirildiği denizyolu taşımacılığı gerek makro gerek ise mikro ekonomik açılardan büyük önem taşımaktadır. Bunun yanı sıra deniz taşımacılığı ve tedarik zincirlerinin yönetiminde limanlar en hayati halkalardan birisidir. İlgili tesislerin etkinliği, verimliliği ve karlılığı ülkelerin rekabet gücüne önemli katkılarda bulunmaktadır. Bu bağlamda limanların verimliliği; üretilen çıktının maksimizasyonu veya belirli bir çıktının sınırlı kaynaklarla üretilmesi gibi operasyonel performansa yönelik çok boyutlu bir kavramdır ve karlılık ile ilişkisi önemli bir araştırma konusudur. Bu çalışmada TCDD limanlarının 2004-2020 yılları arasındaki süreçte oluşan operasyonel verimlilikleri hesaplanmış ve elde edilen değerlerin, her bir karar biriminin kar miktarları ile ilişkisi incelenmiştir. İlgili limanların operasyonel verimliliklerinin hesaplanmasında; girdi değişkenleri olarak ‘’toplam çalışan sayısı’’, ‘’liman sahası’’ ve ‘’toplam gemi kabul kapasitesi’’; çıktı değişkenleri olarak ‘’toplam elleçlenen yük miktarı’’ ve ‘’toplam gelen gemi sayısı’’ kullanılmıştır. Girdi ve çıktı kriterlerinin ağırlıklandırılması CRITIC Yöntemi, karar birimlerinin verimlilikleri ise EATWOS Yöntemi ile yapılmıştır. Verimlilik değerlerinin karlılık ile ilişkisinin araştırılmasında korelasyon analizinden faydalanılmıştır. Bulgular, TCDD limanlarının ilgili dönemde ortalama %76 operasyonel verimlilik ile çalıştıklarını ve verimlilik skorları ile karlılıkları arasında pozitif orta şiddetli ilişki olduğunu göstermiştir.