Peskiza, lingua, no kolonizasaun no deskolonizasaun ba neon iha Timor-Leste

Abstract

Artigu ida ne’e nia objetivu atu esplora tópiku tolu ho relasaun ba peskiza, lingua, no kolonizasaun no deskolonizasaun ba neon iha Timor-Leste. Uluk nanain hau sei esplika kona ba hau nia peskiza rasik; kona ba saida mak hau deskobre no buat seluk ne’ebé hau hakarak deskobre nu’udar peskizadór, surpreza sira ne’ebé ha’u hetan durante halo hau nia peskiza, nó mós kona-ba oinsá ema uza no simu hau nia obra sientífiku sira durante ne’e inklui mós obstákulu sira ne’ebé hau hasoru nu’udar peskizadór Timoroan. Tuir mai hau sei ezamina kona ba kolonizasaun ba Timoroan sira nia neon iha istória kolonizasaun iha Timor-Leste. Tanba durante hala’o peskiza, asuntu ne’ebé mak hau enfrenta babeik mak kolonizasaun neon Timoroan sira nian liu husi degradasaun ba Timoroan sira nia ideia no konseitu ne’ebé estraga Timoroan sira nian hanoin kona ba sira nia an rasik nu’udar sosiedade ida no nu’udar ema individual. Tanba ida ne’e, Timoroan sofre sentimentu inseguru kulturál no inferioridade ba mundu esterna sira. Ikus liu, hau sei analiza peskiza no polítika lingua husi perspetiva ema kolonizadu sira nian, fó argumentu katak deskolonizasaun ba neon liu husi peskiza no lingua nu’udar parte esensiál ida iha prosesu hari nasaun-estadu iha nasaun post-konflitu Timor-Leste. Hau sei hare asuntu hira ne’e liu husi ókulu antropolojia nian.