Psy, ludzie i Bóg: Ekoteologia w dramatach Mariusza Bielińskiego i Jarosława Jakubowskiego

Abstract

Księga psa Mariusza Bielińskiego i Pies Jarosława Jakubowskiego to dwa teksty dramatyczne, które w oryginalny sposób ukazują relacje między człowiekiem i zwierzęciem. W obu sztukach pies jest samoistnym bytem, „gatunkiem stowarzyszonym” z człowiekiem (Haraway), „członkiem wspólnoty rodzinnej” (Baratay) i „zoe-egalitarystycznej” wspólnoty w znaczeniu, jakie nadaje temu pojęciu współczesny posthumanizm (Braidotti). Autor eseju odwołuje się do tych kategorii, by je następnie przekroczyć, badając metafizyczną koncepcję ludzko-zwierzęcych relacji ukazaną w dramatach. Podejmowana przez bohaterów Bielińskiego i Jakubowskiego retrospekcja przyjmuje postać pisarsko-egzystencjalnego obrządku żałobnego po zmarłym psie i prowadzi do głębokiej przemiany ich świadomości. Poprzez zderzenie losu cierpiącego zwierzęcia z historią Męki Pańskiej obaj pisarze dekonstruują spetryfikowane prawdy wiary chrześcijańskiej, odnawiając je i włączając w przestrzeń własnego doświadczenia i własnego dyskursu. Dlatego w interpretacji dramatów perspektywa ekologiczna została połączona z teologiczną. Autor odwołuje się do koncepcji „teologii zwierząt” Linzeya (ofiara Jezusa Chrystusa jako wzór międzygatunkowych relacji), a następnie, podążając za myślą Gadamera i Lévinasa, stawia tezę, że osią obu utworów jest hermeneutyczne pytanie o to, czy „duchowy dystans”, jaki w naszej epoce powstał między Bogiem a ludźmi, człowiek nowoczesny może pokonać, zwracając się w stronę zwierzęcia, by „przyswoić sobie” jego „obcość”, która otworzy go na „obcość” Boga.