Mehmet Alıcı, Işığın Elçisi Mani ve Gnostik Düşüncesi

Abstract

Insanin kurtulusunu hedefleyen dinlerin temel ogretilerini belirleyen etmenlerin basinda insanin madde ile olan iliskisine yonelik konular gelmektedir. Kimi dini gelenekler insani bir butun olarak ele alirken, kimileri de maddeyi teolojik ve ontolojik acidan kotu olarak degerlendirir. Dinin dunyaya bakisini belirleyen, insan ve cevre iliskilerine yon veren bu etkinin dogru anlasilabilmesi icin gnostik geleneklerin insan algisi buyuk onem arz etmektedir. Dualist bir bakis acisina sahip olan gnostik dusunceye gore, madde ve maddeden kaynaklanan her sey kotudur. Maddeye karsi gelistirilen bu radikal tavrin sonucu olarak, Tanri’nin kotu olan hicbir seyi yaratmayacagi dusuncesi hâkimdir. Kotu bir yer olan dunyada, dunyevi isler araciligiyla kurtulusa ermek mumkun degildir. Buna gore gercek kurtulus ancak hakikatin bilgisine yani gnosis e sahip olmakla mumkun olabilir. Bircok dini cemaat sayesinde varligini surduren gnostisizm, ozellikle Sabiilik ve Maniheizm sayesinde mustakil bir yapiya burunur. Bu baglamda kendisini Budda, Zerdust ve Isa Mesih’in mujdeledigi kurtarici olarak tanitan Mani’nin gnostik yasam oykusu ve dusuncesi Ortadogu’daki dini gruplari anlamak noktasinda da bizlere onemli ipuclari sunmaktadir.